Πάτμος και Αρκιοί- δυο στολίδια στα δωδεκάνησα!!

Η καθίζηση της Αφρικανικής Πλάκας κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου,

δημιούργησε πολλά ηφαίστεια, διαμορφώνοντας ένα τόξο στο Νότιο Αιγαίο

πάνω στο οποίο βρίσκεται και η Πάτμος. 

Ιστορικά στοιχεία

Η Πάτμος (Λάτμος κατά την αρχαιότητα) προϊστορικά κατοικήθηκε από τους Κάρες, αργότερα από τους Δωριείς και μετέπειτα από τους Ίωνες!

Το όνομα Πάτμος πιστεύεται ότι προήλθε από το όνομα του όρους της Μικράς Ασίας Λάτμος.

O Ορέστης, κυνηγημένος από τις Ερινύες επειδή σκότωσε τη μητέρα του την Κλυταιμνήστρα, περνώντας με τους Αργείους βρήκε καταφύγιο στην Πάτμο.

Τα τείχη στην περιοχή Καστέλι χρονολογούνται από τον 6ο και 4ο π.χ. αιώνα και τα ευρήματα φανερώνουν την ύπαρξη ακρόπολης,

με τους ναούς των Θεών Απόλλωνα και Διόνυσου καθώς και ιππόδρομο και τα ευρήματα, κυρίως σε τοίχους εκκλησιών,

ότι η κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Πάτμου ανθούσε κατά την αρχαιότητα. 

Πολιούχος θεά του νησιού εθεωρείτο, η Πατμία Άρτεμις, στα ερείπια του οποίου χτίστηκε από τον Όσιο Χριστόδουλο,

η μεγάλη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στη Χώρα. 

Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, η Πάτμος γνωρίζει την παρακμή!

Οι περισσότεροι κάτοικοι την εγκαταλείπουν και το νησί χρησιμοποιείται πλέον από τους Ρωμαίους ως τόπος εξορίας!

Ο Ιωάννης και η αποκάλυψη..

Το 95 μ.χ ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού Ιωάννης, ήλθε εξόριστος στην Πάτμο, από τον αυτοκράτορα Δομητιανό.

Εκεί με τη βοήθεια του μαθητή του Πρόχορου ο Ιωάννης έγραψε καθ υπαγόρευση του Θεού το θεόπνευστο βιβλίο Αποκάλυψη και ίσως το 4ο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο.
Το Σπήλαιο ανακαινίσθηκε από τον Όσιο Χριστόδουλο, όταν ήλθε στην Πάτμο.
Σήμερα ο προσκυνητής μπορεί να δει το σημείο που γράφτηκε η Αποκάλυψη,

τον τόπο κατακλίσεως του Ιωάννη,

τον πελώριο βράχο που σχίστηκε όταν ο Θεός του υπαγόρευσε την Αποκάλυψη,

το σημείο στο οποίο ο Ευαγγελιστής ακουμπούσε το κεφάλι του για να ξεκουραστεί

και ένα κοίλωμα στον βράχο από όπου πιανόταν για να σηκωθεί.

Η μεγαλοπρέπεια του βράχου και ο μυστικισμός της ατμόσφαιρας, προκαλούν δέος.

Τον 11ο αιώνα, η παρουσία του μοναχού Χριστόδουλου του Λατρηνού και η ανέγερση της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου αλλάζουν τα δεδομένα και διαμορφώνουν τον πολιτισμό που αναπτύσσεται κατόπιν.

Τον 13ο αιώνα, δίδεται η άδεια να κτιστούν σπίτια κοντά στη Μονή για να προστατεύονται οι κάτοικοι από τις πειρατικές επιθέσεις που ταλανίζουν το Αιγαίο.

Μέρος της αστικής κοινωνία της Πόλης μετακομίζει στην Πάτμο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, μεταφέρει τον πολιτισμό της

και οργανώνει το διαμετακομιστικό εμπόριο.

Δημιουργείται ο συνοικισμός “Αλλοτινά”.

Τα σπίτια εφάπτονται στα τείχη της Μονής για να μπορούν οι κάτοικοι, σκαρφαλώνοντας στα δώματα των σπιτιών τους να κλείνονται σ’ αυτήν και να προστατεύονται από τους πειρατές.

Οι κάτοικοι ξανοίγονται στα πελάγη και φέρνουν πλούτη στο νησί. 

Τα παιδιά τους σπουδάζουν σε πόλεις της Δύσης. Ανασυντάσσεται το δυναμικό της Μονής με μορφωμένους μοναχούς,

που φθάνουν τους 60. Χτίζονται σπίτια μεγάλα, πλούσια.

Στολίζονται με σκαλιστά έπιπλα και κεντήματα. 

Το τέλος των βενετοτουρκικών πολέμων και η ύφεση στις πειρατικές επιδρομές, η αξιοποίηση της ναυτικής παράδοσης και η απουσία των Τούρκων,

που απλά εισπράττουν τους φόρους τους, αλλά στηρίζουν το Μοναστήρι, διαμορφώνουν μια πολιτεία ζηλευτή.

Από το λιμάνι του νησιού περνούν έμποροι από την Βενετιά, την Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία και την Ολλανδία.

Οι Πάτμιοι χτίζουν αρχοντόσπιτα στο Βορινό φρύδι της Χώρας και νέες μεγάλες εκκλησίες και μοναστήρια. 

Το Ιερό Βαπτιστήρι και ο Κύνωπας (κατά την παράδοση)

Όταν το 95 μ.χ. ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού Ιωάννης, έφθασε στην Πάτμο εξόριστος, στο νησί ζούσε ο μάγος Κύνωψ ή Κένεψης.

Kατοικούσε στο βουνό Γένουπας.Όταν ο Κύνωπας μαθαίνει ότι στο νησί ήλθε ο Ιωάννης, και κηρύττει το λόγο ενός καινούργιου θεού και ότι με το κήρυγμα του βαπτίζει όλο και περισσότερους Πάτμιους Χριστιανούς,

εξοργίζεται και πήγε να δει από μόνος του τι συμβαίνει!

Βρήκε τον Ιωάννη δίπλα στη θάλασσα, στην περιοχή Βότρυς, στην πόλη Φορά (σημερινή Περνέρα) την τότε πρωτεύουσα της Πάτμου, όπου είχε το βαπτιστήριο του!

Ο Κένεψης προκαλεί τον Ιωάννη μπροστά στους πιστούς, να αποδείξει την ύπαρξη του θεού, φέρνοντας στη ζωή τον πατέρα ενός Πατμίου που βρισκόταν εκεί!

Ο Ιωάννης αρνείται να το κάνει!

Ο Κύνωπας τότε βουτάει στη θάλασσα και επιδεικνύοντας την δύναμη της μαγείας του, φέρνει στην επιφάνεια ένα άνθρωπο με μια μορφή όμοια με αυτή του πατέρα του Πατμίου!

Το πλήθος άρχισε να ζητωκραυγάζει υπέρ του Κύνωπα, και να στρέφεται κατά του Ιωάννη!

Τότε ο Ιωάννης επικαλούμενος το όνομα του Χριστού και κάνοντας το σημείο του Σταυρού , μεταμορφώνει τον Κύνωπα σε πέτρα και τον αφήνει στον πάτο της θάλασσας.

Αρκοί

  Οι Αρκοί ή Ακρίτις και Ναρκοί, όπως ήταν το αρχαίο τους όνομα, ανήκουν διοικητικά στη Πάτμο και απέχουν από αυτή ΝΑ 11 μίλια.

  Σχηματίσθηκαν από τη βύθιση της Αιγηίδας κατά την πλεκτόνιο περίοδο.

Το νησί έχει έκταση 6.697 στρέμματα και γύρω-γύρω περιβάλλεται από μικρές βραχονησίδες που αποτελούν και το σύμπλεγμα των Αρκών (Μαράθι, Σμηνερονήσι, Τσούκα, Τσουκάκι, Αβάπτιστος, Μακρονήσι, Ψαθονήσι, Καλόβολος και Νησάκι).

Λόγω του άνυδρου και της μικρής έκτασης οι Αρκοί δεν απέκτησαν ποτέ συγκροτημένο οικισμό.

Όπως και στα άλλα νησιά πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κάρες, μετά οι Δωριείς και τέλος οι Ίωνες της Μιλήτου που αξιοποίησαν τους Αρκιούς ως ενδιάμεσο σταθμό στο δίαυλο Σάμου-Κω.

Ίδρυσαν μικρό οχυρό ώστε να μπορούν να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του περάσματος.

Τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι το οχυρό ιδρύθηκε στα πρώτα Ελληνιστικά χρόνια, πιθανότατα με δύο φάσεις κατασκευής.

Η ΒΔ πλευρά του κάστρου (τουλάχιστον ο πύργος) χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ.

Λέγεται ότι το κάστρο επί Ρωμαϊκών χρόνων, κατά την περίοδο που ο Ιούλιος Καίσαρ κρατούνταν όμηρος στο Φαρμακονήσι, καταστράφηκε από τον ίδιο μετά την απελευθερωσή του.

Από το οχυρό ή “Κάστρο της Αυγουστήνης” όπως έχει επικρατήσει να λέγεται πήρε και την ονομασία του το σημερινό λιμάνι των Αρκιών και ονομάζεται το λιμάνι της Αυγούστας.

Οι αρχαίες οχυρώσεις χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου κατά τα πρωτοβυζαντινά χρόνια, αφού ενισχύθηκαν κατάλληλα.

Στη θέση που είναι το οχυρό και στο ψηλότερο σημείο του πύργου πιθανότατα υπήρχε απευθείας οπτική επαφή με το Καστέλι, την ακρόπολη της Πάτμου.

Όταν το 1087 ο Όσιος Χριστόδουλος γίνεται κάτοχος της Πάτμου, οι Αρκοί θα χρησιμοποιηθούν από τη Μονή σαν αγροκτήματα και βοσκοτόπια της.
  Οι σημερινοί κάτοικοι ίσως είναι απόγονοι των καλλιεργητών και βοσκών της Μονής στην οποία ανήκει κατά ένα μεγάλο μέρος ακόμα η γη.

Στο νησί βρέθηκαν 2 χάλκινα νομίσματα εκ των οποίων το ένα ρωμαϊκού τύπου ομονοίας (Αλικαρνασσού-Κω) όπου στη μία πλευρά του εικονίζονται οι Καρκάλας και Γιέτης.

Στα Τηγανάκια, στη μικρή αμμουδερή παραλία νότια του νησιού και κυρίως στο ανατολικό άκρο, υπάρχουν κεραμικά προϊστορικά (νεολιθική περίοδος).

Στην Κουτσούρα (περιοχή) στο ΒΑ σημείο του νησιού οι ψαράδες αναφέρουν ότι μέσα στη θάλασσα υπάρχουν κτίσματα.

Στη Παντανάσα στην κορφή του βουνού ήταν ο παλιός οικισμός των Αχαιών. Στην ίδια περιοχή υπάρχει και ο πιο παλιός Ναός του νησιού, η Παναγία Παντανούσα.

Άλλες εκκλησίες είναι οι Άγιοι Ανάργυροι στην είσοδο του λιμανιού και η Μεταμόρφωση του Σωτήρος μέσα στον οικισμό.

Υπό κατασκευή είναι ο Ναός του Αγ. Ελευθερίου. Ο επισκέπτης αξίζει να δει τα υπολείμματα του κάστρου και, αν του αρέσει η πεζοπορία, σε περίπου μία ώρα με τα πόδια και από την πίσω πλευρά του νησιού θα ανακαλύψει ένα υπέροχο σπήλαιο με σταλακτίτες

και σταλαγμίτες ακόμα παρθένο και ανεξερεύνητο.

Στους Αρκιούς κυριαρχεί ο ασβεστόλιθος. Στο νησί υπάρχουν αρκετές συστάδες δένδρων όπως αρμυρίκια, αγρελιές, χαρουπιές, συκιές, σκοίνα και πεύκα.

Την άγρια πανίδα του νησιού αποτελούν λαγοί και πέρδικες. Οι πολύ παλιές αγριελιές μαρτυρούν αξιόλογους ελαιώνες.

  Οι μόνιμοι σημερινοί κάτοικοι των Αρκιών, 40 συνολικά τον αριθμό σαν κύριο επάγγελμα έχουν την αλιεία και την κτηνοτροφία. 

Το νησί κατά τους χειμερινούς μήνες χάνει κάθε επικοινωνία με τα γύρω νησιά για βδομάδες και οι κάτοικοι είναι αναγκασμένοι να αυτοεξυπηρετούνται.

Το καλοκαίρι εξυπηρετείται με καραβάκια από την Πάτμο 2 φορές την εβδομάδα, από τη Χίο με το τοπικό καραβάκι και από τους Λειψούς με ναυλωμένα καΐκια.

Παρά τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι έχουν κρατήσει την αυθεντικότητα, της παραδόσεις και τις αξίες τους.

Εμείς σήμερα μπορούμε να κάνουμε ένα μικρό ταξίδακι στην Πάτμο και στους Αρκιούς. Ελάτε να ξεκινήσουμε!!

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιά Χαλάρωσης” στο Facebook