Αρχαία Ελληνική μουσική και όργανα (Α΄μέρος)

Ο πολιτισμός των Αρχαίων Ελλήνων ήταν διαποτισμένος από τη μουσική η οποία ήταν αναπόσπαστη με την ποίηση .

ο αρχαιότερο μουσικό όργανο που έχει ανακαλυφθεί χρονολογείται από τη Μέση Νεολιθική περίοδο 

(5000 π.Χ.) και είναι μια κοκάλινη σφυρίχτρα με μια οπή που βρέθηκε στη Θεσσαλία και εκτίθεται στο Μουσείο του Βόλου.

Επόμενες μαρτυρίες προέρχονται από τον κυκλαδικό πολιτισμό της 3ης χιλιετίας

 π.Χ. Τα κυκλαδικά ειδώλια (Εθν. Αρχαιολογικό μουσείο) με εκτελεστές τριγώνου–άρπας, δίαυλου και σύριγγας του Πανός μαρτυρούν μια ζωντανή μουσική παράδοση ήδη από την εποχή αυτή. Μαρτυρίες διαθέτουμε και από το Μινωικό και τον Μυκηναϊκό πολιτισμό (2η χιλιετία π.Χ.) όπου πρωτοεμφανίζεται η λύρα, το σείστρο και τα κύμβαλα (ζίλια). Στα Ομηρικά έπη υπάρχουν πολλές μουσικές αναφορές ενώ γνωρίζουμε ότι τα ίδια τα ομηρικά έπη απαγγέλλονταν από τους ραψωδούς και τραγουδιόνταν με συνοδεία λύρας από τους κιθαρωδούς.

Στους αρχαϊκούς χρόνους καθιερώνονται οι νόμοι (επταμερή κομμάτια για αυλό, κιθάρα ή/και τραγούδι με αυστηρή δομή). Καθιερώνονται επίσης οι 7 χορδές στην λύρα και ξεκινούν αντίστοιχα με τους Ολυμπιακούς οι μουσικοί αγώνες (κιθάρα, αυλός ή/και τραγούδι). Στην κλασική εποχή, η μουσική έχοντας ενσωματώσει τις μουσικές παραδόσεις των γειτονικών πολιτισμών αποκτά πια συγκεκριμένη μορφή και σύστημα. Η τραγωδία και η κωμωδία είναι άμεσα συνδεδεμένες με τη μουσική (σχεδόν όλο το κείμενο ήταν μελοποιημένο).

Φιλόσοφοι όπως ο Πυθαγόρας, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, διερευνούν τη σχέση μουσικής με τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία και την ψυχή.

Διαμορφώνονται τυποποιημένα κομμάτια, όπως ο παιάν (με συνοδεία κιθάρας προς τιμήν του Απόλλωνα), ο διθύραμβος (με αυλό, λατρεία του Διονύσου), ο ύμνος, ο θρήνος, ο υμέναιος (γαμήλιο άσμα) και το σκόλιον (τραγούδι του κρασιού με αυλό ή βάρβιτο).

Τον 5ο αιώνα π.Χ. αιώνα διαμορφώνεται μια «νέα μουσική» με περισσότερη ποικιλία στους φθόγγους, τις μελωδίες και την έκφραση. Στους μετέπειτα χρόνους, συγγράφονται θεωρητικά κείμενα της μουσικής, αποκρυσταλλώνεται η σημειογραφία, κατασκευάζονται νέα όργανα όπως η ύδραυλις, η ελληνική μουσική εξαπλώνεται σε όλον τον ελληνιστικό κόσμο.

Επηρεάζει εμφανώς τις μουσικές άλλων πολιτισμών, όπως της Ρώμης και της Μέσης Ανατολής και αποτελεί το διεθνές μουσικό σύστημα έως και τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους.

Αργότερα, τόσο η μουσική του Βυζαντίου όσο και η μουσική της Δύσης κτίζονται πάνω σ’ αυτή τη μουσική παράδοση της οποίας εμφανή κατάλοιπα παραμένουν ζωντανά έως τις μέρες μας

Κλίμακες

Όσων αφορά τις κλίμακες της μουσικής δεν περιορίζονταν μόνο στις δύο που επικρατούν σήμερα στη σύγχρονη Δυτική μουσική , αυτές τις μείζονος και ελλάσονος κλίμακας αλλά υπήρχαν ποικίλες όπως μιλοξύδιο, λύδιο, φρύγιο, δώριο,αιώλιο,ιώνιο και άλλα. Αυτοί οι αρχαίοι ‘’τρόποι’’ μουσικής εμφανίστηκαν σε εμας με τη jazz και μάλιστα διατηρώντας τα αρχαιοελληνικά τους ονόματα.

Η αρχαιότερη ΄ολοκληρωμένη μουσική σύνθεση που σώζετε είναι του Σείκιλου.

Πλέον, είναι το αρχαιότερο γνωστό τραγούδι, παγκοσμίως μάλιστα. Αξίζει να σημειωθεί πως σώζονται τόσο οι στίχοι όσο και η μουσική του τραγουδιού, το οποίο αποδίδεται στον Σείκιλο που έζησε στις Τράλλεις της Μικράς Ασίας, περίπου κατά τον 2 αιώνα π.Χ. Όπως σημειώνεται, ο Σείκιλος έγραψε το τραγούδι αυτό μετά το 200 π.Χ.…

Ακούστε το τραγούδι του Σείκιλου παρακάτω:

Τα μουσικά όργανα :

Oι αρχαίοι Έλληνες είχαν τριών ειδών μουσικά όργανα: εντατά, εμπνευστά και κρουστά (έγχορδα, πνευστά και κρουστά).

Έγχορδα ή Χορδόφωνα

1.Λύρα Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έγχορδο μουσικό όργανο (εφεύρημα του Ερμή) που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές. Ήταν ένα μέσο εκπαίδευσης των νέων και συνδεόταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα. Αποτελεί μαζί με τον αυλό τα εθνικά μουσικά όργανα των Ελλήνων.

2.Φόρμιγξ Πρόκειται για το περίφημο έγχορδο όργανο των αοιδών των Ομηρικών επών.Η παλαιότερη ίσως εκδοχή της αρχαίας κιθάρας. Θεωρείτο ιερό όργανο και ίσως υπήρξε το πιο αρχαίο έγχορδο.

3.Κιθάρα του Απόλλωνα Πρόκειται για μεγαλοπρεπές έγχορδο όργανο με έντονο και βαθύ ήχο που απαιτούσε ιδιαίτερη δεξιοτεχνία.

4.Άρπα Πρόκειται για πολύχορδο όργανο με ανισομήκεις χορδές. Ο ήχος της ήταν γλυκός, αιθέριος και αισθησιακός.Δεν είχαν μεγάλη διάδοση στην αρχαία Ελλάδα. Μόνο ένα όργανο είναι γνωστό από αυτή την υποοικογένεια, το τρίγωνον

5.Πανδούρα(τρίχορδο) Είναι πρόγονος του λαούτου.Είχε περιορισμένη διάδοση στην Αρχαία Ελλάδα.

6.Βάρβιτος Πρόκειται για έγχορδο όργανο συνοδευτικό των συμποσίων και των διονυσιακών τελετουργιών.Το μουσικό αυτό όργανο έχει ήχο γλυκύτερο και πιο βαρύ από εκείνο της λύρας

Πνευστά ή Αερόφωνα

1.Αυλός&Δίαβλος Το σημαντικότερο αρχαιοελληνικό πνευστό, χρησιμοποιείτο σε όλες τις τελετές, στους εθνικούς αγώνεςκαι φυσικά στις παραστάσεις τραγωδίας. Είχε χαρακτήρα οργιαστικό και ήταν συνδεδεμένος με την λατρεία του θεού Διονύσου.

2.Σύριγξ Πρόκειται για απλοϊκό πνευστό όργανο, πρόγονο του φλάουτου.Ήταν μάλιστα συνδεδεμένη με τον θεό Πάνα η πολυκάλαμη εκδοχή του οργάνου ονομαζόταν μάλιστα «σύριγγα του Πανός». Χρησιμοποιούταν από βοσκούς.

3.Σάλπιγξ Πρόκειται για πνευστό όργανο που λόγω της εξαιρετικής ηχηρότητάς της χρησιμοποιούνταν συνήθως για να μεταδίδει σήματα. Ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη για να δίνει συνθήματα εκκίνησης σε αθλητικούς αγώνες, πολεμικά προστάγματα.Κατασκευασμένη από χαλκό. Δεν χρησιμοποιούνταν για καθαρά μουσικούς σκοπούς.

4.Κόχλος(κοχύλι) Πρόκειται για φυσική σάλπιγγα που δημιουργούνταν από ένα κοχύλι στο οποίο είχε διανοιχθεί μια οπή για την εμφύσηση του αέρα.

Κρουστά

1.Τύμπανον Πρόκειται για κρουστό όργανο (σαν το ταμπούρλο), με διεγερτικό ήχο, που χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από γυναίκες κυρίως στις θρησκευτικές εκδηλώσεις

2.Κύμβαλα Πρόκειται για κρουστά όργαναπου κρατιούνταν και κρούονταν ρυθμικά με τα χέρια, συνοδεύοντας συνήθως τις τελετουργίες της Κυβέλης και του Διονύσου.

3.Κρόταλα Πρόκειται για πανάρχαια κρουστά όργανα, που κρατιόνταν ανά ζεύγη και κρούονταν ρυθμικά με τα δάκτυλα, μετρώντας το χρόνο και κρατώντας το ρυθμό σε χορούς, γάμους και πανηγύρια.Ασιατικής προέλευσης.

4.Σείστρο Πρόκειται για πανάρχαιο κρουστό όργανο, από ξύλο, μέταλλο, πηλό ή συνδυασμό τους, με ποικίλο, διαπεραστικό και ακαθόριστο ήχο που συνόδευε το ρυθμό στις θρησκευτικές πομπές.Αφρικανικής/Αιγυπτιακής προέλευσης.

Μπορεί κάποιος να δει από κοντά μερικά από τα αρχαία μουσικά όργανα κάνοντας μια επίσκεψη στο Μουσείο Αρχαιοελληνικής τεχνολογίας στο Κατάκολο Ηλείας. Μια μικρή εικόνα μπορείτε να πάρετε από τον παρακάτω σύνδεσμο:

πηγή πληροφοριών: mousikologion.gr

Ελάτε στη ”Γωνιά Χαλάρωσης ” στο Facebook