Η Σμύρνη και τα προάστια της (5ο μέρος)

Φτάσαμε στο τέλος του οδοιπορικού μας και ελάτε μαζί μου θα πάμε κάπου ωραία..

 Κουκλουτζάς,Altındağ (Kokluca)

το 1813 λειτουργούσε στον Κουκλουτζά ένα μικρό ελληνικό τυπογραφείο.

Βρισκόταν Ανατολικά της Σμύρνης σε απόσταση 5 χλμ από το κέντρο , που ανήκε στον δήμο του Μπουρνόβα .Η περιοχή, κάποτε ήταν καλυμμένη με κήπους . Οι παλαιότεροι κάτοικοι της περιοχής μένουν στην πλαγιά του λόφου

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922

Πριν την καταστροφή της Σμύρνης στην περιοχή ζούσαν πολλοί Έλληνες, οι οποίοι ήταν απόγονοι μεταναστών από τα Κύθηρα και την Πελοπόννησο που κατέφυγαν εκεί μετά τα Ορλωφικά.
Ο οικισμός κατά καιρούς από το 1770 κατοικείτο από ένα αριθμό ανθρώπων που κυμαινόταν ανάμεσα στους 1000 – 5000 Έλληνες

ΤΟ ΟΝΟΜΑ

Το πρώτο όνομα του οικισμού στην αρχαιότητα ήταν Οπαίον ακόμη και Κορυφάσιον
Το όνομα Κουκλουτζάς σημαίνει μυρωμένο βουνό,εύοσμο,επί ΒυζαντΊου το όνομα ήταν Κουκουλός (Kokluca ) Η,η ονομασία αυτή άλλαξε σε Κουκουλουζέ .

Σήμερα λέγεται Αλτιν νταγκ Η τουρκική λέξη Altindag σημαίνει το χρυσό βουνό και πιστεύεται ότι το έδωσαν οι Τούρκοι κάτοικοι, όταν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή θεωρήθηκε ότι οι ντόπιοι Έλληνες και οι στρατιώτες είχαν θάψει εκεί θησαυρούς κατά την αναχώρηση τους

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Οι εκκλησίες τους ήταν Απόστολου Πέτρου και Παύλου,(1765 )Παρεκκλήσι Αγίου Ιωάννη, του Αι Γιώργη του Κρίνου,και η Αγία Αναστασία

ΠΑΙΔΕΙΑ

Είχε διώροφο σχολείο με δημοτικό αρρένων και θηλέων ξεχωριστά και νηπιαγωγείο 118 μαθητές.
Το 813 λειτούργησε Ελληνικό τυπογραφείο με το όνομα ”Ερμής”

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Ήταν γεωργοί και Μαουνιέρηδες .Έβγαζαν καπνά, σταφύλια,κρασί ελιές μήλα ,αχλάδια,σύκα ,μουριές, και έκτρεφαν και μεταξοσκώληκες

ΔΙΩΞΕΙΣ

27/8/ -1/9/1922 νέοι του χωρίου αντιστάθηκαν στους Τούρκους προκειμένου να διαφύγουν οι συμπολίτες τους με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν όλοι
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι Έλληνες της συνοικίας κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα

και κάποιοι εξ αυτών εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη όπου δημιούργησαν τη συνοικία Εύοσμος-Νέος Κουκλουτζάς…

Ο Βουτζάς, – Μπουτζάς Buça, Buja

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Ο Βουτζάς, βορειοανατολικά της Σμύρνης,Είναι χτισμένος 9 χλμ. απο τη Σμύρνη, στο δυτικό άκρο του Ιωνικού Ολύμπου (το Νιφ νταγ των Τούρκων, για τους Έλληνες το βουνό του Νύφιου – του Νυμφαίου .

Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας της Άγιας Άννας, δηλαδή του ποταμού Μέλητος, αριστερά απο τις Καμάρες, τα αρχαία επιβλητικά υδραγωγεία της Σμύρνης.

Το 1872 ο Μπουτζάς συνδέθηκε σιδηροδρομικός με τη Σμύρνη. Τα τρένα έφταναν με πυκνά δρομολόγια από την Πούντα μέχρι το σταθμό του Παραδείσου απ’ όπου ξεκινούσε η διακλάδωση για το χωριό. Η σύνδεση συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της περιοχής

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ειχε 10000 κατοίκους σχεδόν όλοι Έλληνες
πλην λίγων οικογενειών Τούρκων πλουσίων και στρατιωτικών, ελαχίστων Αρμενίων εμπόρων και πολλών Λεβαντίνων (Γάλλων, Ιταλών, Ολλανδών κι Εγγλέζων – 120 φραγκόσπιτα όλα κι όλα). Το καλοκαίρι βέβαια ο πληθυσμός έφτανε τις 20.000,

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Για την ονομασία Μπουτζάς οι απόψεις διίστανται .
Κείμενα του 13ου αιώνα .,όταν οι αυτοκράτορες της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης και Θεόδωρος Λάσκαρις έδρευαν στο Νύμφαιο και στη Σμύρνη, αναφέρουν συχνά την τοποθεσία της Κόγχης, που βρισκόταν κοντά στη Σμύρνη και τη βασιλική οδό.

Η Κόγχη μετά την τουρκική κατάκτηση το 15ο αιώνα . μεταφράστηκε ακριβώς σε Μπουτζάκ (τουρκ. Bucak: γωνιά, κόχη),
Τον το 19ο αι. αιώνα για τον εξαρχαϊσμό ελληνικών και ξένων τοπωνυμίων, ο Σμυρναίος λόγιος Ικέσιος Λάτρης βάφτισε το χωριό Γωνία, δηλαδή κόγχη

ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Ο πρώτος οικιστικός πυρήνας του Μπουτζά ήταν τα Τσερκέζικα κι ο Απάνω Μαχαλάς, γύρω από την εκκλησιά του Άη-Γιάννη του Απάνω, μετά το 1770, με την εισροή Ελλήνων εποίκων από το Μοριά και τα νησιά,

σχηματίστηκαν κι οι άλλοι μαχαλάδες του χωριού: ο λουλουδάτος Κάτου Μαχαλάς, τα Χατζήδικα ή Χιώτικα, το ρομαντικό Παραδείσο, το απομακρυσμένο Ποντικοχώρι ή ο ασήμαντος Τουρκομαχαλάς

ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Μητρόπολη Σμύρνης και είχε τρεις ορθόδοξες εκκλησίες, του Άη-Γιάννη του Απάνω, του Άη-Γιάννη του Κάτω και της Βαγγελίστρας.
Ο Άης Γιάννης ο Απάνω ή ο Φανιστής χτίστηκε το 1796 από τον τότε μητροπολίτη Σμύρνης Γρηγόριο, τον μετέπειτα εθνομάρτυρα πατριάρχη, που κρεμάστηκε από τους Τούρκους το 1821.

Γιόρταζε το Γενέθλιο του Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, με τριήμερο λαμπρό πανηγύρι. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1854 και σωζόταν ημιερειπωμένος ως το 1961.
Ο Άης Γιάννης ο Κάτω, που λεγόταν και Αποκεφαλιστής, γιόρταζε στις 29 Αυγούστου. Η πολύ παλιά και μικρή εκκλησία ανακαινίστηκε το 1865, αλλά δεν σώζεται πια.

Η Βαγγελίστρα χτίστηκε στο κέντρο του Κάτω Μαχαλά το 1903 και παραδόξως πανηγύριζε της Κοιμήσεως, το Δεκαπενταύγουστο.
Υπήρχαν και δυο λεβαντίνικες εκκλησιές, ο καθολικός Άης Γιάννης ο Βαφτιστής (1840) και οι Άγιοι Πάντες των Προτεσταντών (1866), που σώζονται σε άριστη κατάσταση και λειτουργούν ακόμη

ΠΑΙΔΕΙΑ
Η ελληνική κοινότητα συντηρούσε εξατάξιο αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο που είχε ιδρύσει τη θρησκευτική αδελφότητα «Άγιοι Απόστολοι».
Στο προάστιο λειτουργούσε λαμπρή

Αστική Σχολή Αρρένων (1873),

Παρθεναγωγείο (ιδρυμένο πριν από το 1870),

δυο νηπιαγωγεία,

τέσσερα ιδιωτικά

και μια νυχτερινή σχολή για ενήλικες (1908).

Το σύνολο των μαθητών ξεπερνούσε τους 800. Τα σχολειά συντηρούνταν από τα έσοδα των τριών εκκλησιών ή από δωρεές και λειτουργούσαν υπό τη γενική φροντίδα των σωματείων

«Αναγέννησις» (ιδρύθηκε το 1873), «Πνευματική Ανάπτυξις» (1903) και «Άγ. Απόστολοι» (1905).
Λειτουργούσαν επίσης και τέσσερα ξένα σχολεία,

ΤΟΠΟΙ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΜΟΥ

Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα χωριά-προάστια της Σμύρνης ήταν ο καταπράσινος Μπουτζάς, ονομαστός για το καλό κλίμα, και για τις ωραίες επαύλεις του.

H περιοχή πολύ εύφορη, ήταν κατάλληλη για παραθερισμό και υγιεινή διαβίωση.

Ετσι o Βουτζάς υπήρξε τόπος παραθερισμού για Άγγλους (με λέσχη και ιπποδρόμιο), αλλά και για τους Σμυρνιούς οι οποίοι έκαναν εκδρομές στο Τέπεζι, Καραγάτς, Καγκιόλ, στον Παράδεισο

Οι Λεβαντίνοι της Σμύρνης άρχισαν να χρησιμοποιούν τον Μπουτζά ως παραθεριστικό κέντρο από το 17ο αιώνα , λόγω του υγιεινού κλίματος.

Εγγλέζοι έμποροι εμφανίζονται εδώ από τα τέλη του 18ου αιώνα , και κοντά σ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν

πολλοί εξέχοντες Έλληνες Σμυρνιοί, από τις σπουδαιότερες οικογένειες της πόλης.

Χτίστηκαν σταδιακά εκατοντάδες επαύλεις κι εξοχικές κατοικίες, οι οποίες γύρω στα 1900 έδιναν στο σμυρναίικο προάστιο τον αέρα εξελιγμένης ευρωπαϊκής κωμοπόλεως

κι όχι αγροτικού χωριού, παρόλο που τέτοιος ήταν κατά βάση ο Μπουτζάς.

Μερικές βίλες ήταν πολυτελέστατες – παλάτια σωστά – με εντυπωσιακούς κήπους, σιντριβάνια, αγάλματα κλπ.
Ανάμεσα στους διάσημους επισκέπτες ήταν και ο λόρδος Βύρων που χάραξε το όνομά του στο υδραγωγείο.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Πέρα από την απασχόληση των κατοίκων για την εξυπηρέτηση των ξένων οι κάτοικοι του ασχολούνταν και με την γεωργία, καλλιεργώντας

ελιές ,

αμπέλια ( σταφίδα και σταφύλια )

καπνά ,

σύκα,

και κάθε λογής λαχανικά

Η κτηνοτροφία ήταν λίγο αναπτυγμένη στην περιοχή. Εκτρέφονταν κυρίως γαλακτοφόρες αγελάδες

ΔΙΩΞΕΙΣ

Ο Μπουτζάς, ως γνωστόν, καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 1922.

Στις 31 Αυγούστου μπήκαν οι πρώτοι Τούρκοι τσέτες.

Στις φρικτές μέρες που ακολούθησαν, έγιναν σφαγές, λεηλασίες, διαρπαγές και κάθε είδους αγριότητες εις βάρος όλων των Χριστιανών

Εκατοντάδες άνδρες σύρθηκαν αιχμάλωτοι στα βάθη της Ανατολής και χάθηκαν με τρόπο βασανιστικό.

Χιλιάδες πανικόβλητοι κάτοικοι κατέβηκαν στη Σμύρνη, που τη θεωρούσαν ασφαλή.

Εκεί, τους περίμεναν χειρότερα βάσανα, ώσπου να μπαρκάρουν στα καράβια της σωτηρίας.

Στο τέλος του Σεπτέμβρη του ’22 δεν είχε απομείνει πια Ρωμιός στον Μπουτζά, εκτός ελαχίστων με ξένη υπηκοότητα.

 Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο Facebook ή Την ομάδα μας στο Facebook