Κύκλες: Το Ηπειρώτικο χορευτικό έθιμο!!

Εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2020.

Οι «Κύκλες» είναι ένα ηπειρώτικο χορευτικό έθιμο

που χάνεται στα βάθη των αιώνων και τηρείται ευλαβικά κάθε χρόνο στις
29 Αυγούστου  ημέρα της Αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού  στο χωριό Βαπτιστής και στις 9 Σεπτεμβρίου στο χωριό Χουλιαράδες  την επομένη του εορτασμού του Γενεθλίου της Θεοτόκου,

Βαπτιστής (πρώην Γκούρα) και Χουλιαράδες είναι δύο από τα επτά Χουλιαροχώρια, στα Βόρεια Τζουμέρκα,

τα οποία παλαιότερα έβγαζαν εξαιρετικούς κτίστες. Το έθιμο, που έχει εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO,

σηματοδοτεί την τελευταία μέρα των πανηγυριών και είναι μία ημέρα χαράς για τους κατοίκους των περιοχών και παλαιότερα κατάλληλη για προξενιά, γάμους βαφτίσια, αρραβώνες.

Οι «Κύκλες» είναι ένας παραδοσιακός κυκλικός χορός με συγκεκριμένο τελετουργικό.

Ξεκινάει με το σούρουπο και τελειώνει τη νύχτα, με διάρκεια πάνω από τρεις ώρες. Στο χορό δεν υπάρχουν μουσικά όργανα.

Μπροστάρης πάντα είναι ο παπάς του χωριού. Εκείνος σέρνει τον χορό και παίρνει τα παραγγέλματα από τους χορευτές, οι στίχοι του τραγουδιού δίνουν παραγγέλματα στον μπροστάρη ο οποίος και τα εκτελεί άμεσα.

Στην αρχή τού παραγγέλνουν να κάμει κύκλες στον χορό, να κάμει τετρακάγκελα, τετρακαγκελίσματα και κλωθογυρίσματα.

Στο τέλος, να σιάσει το χορό.

Σε αυτό βοηθούν οι στίχοι του τραγουδιού, με τα παραγγέλματά τους, οι οποίοι εμπλουτίζονται με εικόνες φανταστικές, αλληγορικές,

συμβολικές, με εμφανή τον πόθο για το ιδανικό, το τέλειο, διαφορετικό βέβαια κάθε φορά για τον καθέναν, ανάλογα με τις προσδοκίες, την περίσταση, την εποχή.

Σύμφωνα με το τελετουργικό του χορού, τον παπά ακολουθούν οι Αρχές, οι γεροντότεροι, οι νεότεροι, τα παιδιά και στη συνέχεια οι γυναίκες.

Η διάταξη θυμίζει τον χορό των Σπαρτιατών, που ξεκινούσαν το χορό οι γεροντότεροι και ακολουθούσαν οι νεότεροι. Τ

ους στίχους τραγουδούν οι άνδρες και επαναλαμβάνουν οι γυναίκες. Όλοι πιάνονται μπράτσο με μπράτσο, ο χορός ξεκινάει με το δεξί κι έχει μία ρυθμική κίνηση.

Παράλληλα με τους χορευτές υπάρχουν και οι «κεραστάδες».

Είναι νέοι από τους συλόγους , που κερνούν λουκούμια, νερό και τσίπουρο, καθώς το έχουν ανάγκη όσοι χορεύουν τραγουδώντας.

Ο Θρύλος

Ο θρύλος λέει, χωρίς να υπάρχουν σχετικά τεκμήρια, ότι ο χορός αυτός έχει τη ρίζα του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,

καθώς διευκόλυνε τους υπόδουλους να μεταδώσουν ή να πάρουν διάφορα μηνύματα και συνθήματα, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί.

Αργότερα όμως αποτέλεσε μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για τους ερωτευμένους να ανταλλάσσουν τα  δικά τους μηνύματα με νεύματα, μορφασμούς, συνθηματικές κινήσεις

αλλά και ψιθυριστά, τη στιγμή που χορεύοντας έρχονταν πλάτη με πλάτη αλλά και πρόσωπο με πρόσωπο, ενώ στη συνέχεια οι προξενητάδες αναλάμβαναν τα περαιτέρω .

Μέχρι το 1946 το πανηγύρι γινόταν στους Χουλιαράδες και όλοι οι κάτοικοι του Βαπτιστή ανέβαιναν στο Χωριό, όπως ονόμαζαν τους Χουλιαράδες, για να χορέψουνε τις Κύκλες.

Όταν όμως ο Βαπτιστής ανεξαρτητοποιήθηκε (1947) άρχισε και το πανηγύρι να γίνεται χωριστά, αλλά την ίδια ημερομηνία (8 Σεπτεμβρίου). Από το 1970 όμως άλλαξε η ημερομηνία του πανηγυριού στον Βαπτιστή και γίνεται στις 29 Αυγούστου, ημέρα μνήμης του πολιούχου του χωριού, Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή .

Με τη συμμετοχή τους στις Κύκλες είχαν και έχουν την ευκαιρία να ανταμώσουν οι συγγενείς, να συνδεθούν οι απόγονοι με την γενέτειρα των πατέρων τους, και επιπλέον να καμαρώσουν τον πατροπαράδοτο,

ιδιόρρυθμο χορό των παππούδων τους.

.