Ο Φάρος και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας .

Δυο κτήρια της Ελληνιστικής περιόδου..

H Ελληνιστική Εποχή, όπως ονομάστηκε από τους Γερμανούς ιστορικούς του 19ου αιώνα,

είναι η περίοδος στην ιστορία της ανατολικής Μεσογείου που ξεκινάει το 323 π.Χ.,μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

H Ελληνιστική Εποχή τελειώνει για κάποιουςιστορικούς το 146 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν οριστικά στον ελλαδικό χώρο,

και για άλλους το έτος 31 π.Χ., όταν ο Οκταβιανός βγήκε νικητής στη μάχη στο Άκτιο.

Αυτήτην περίοδο η πόλη-κράτος έχασε τη δύναμή της και ενισχύθηκε η μοναρχική εξουσία.
Ανοί­χτηκαν νέοι δρόμοι για εμπορεύματα, ανθρώπους και ιδέες.

Οι άνθρωποι άρχισαννα χρησιμοποιούν ως γλώσσα επικοινωνίας τα ελληνικά και σταδιακά εξελληνίστηκεένα μεγάλο μέρος της σημερινής Μέσης Ανατολής.

Ταυτόχρονα όμως, οι συνεχείς διαμάχες, οι ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι μεταξύ των ελληνιστικών κρατών εξασθένησαν
την οικονομία τους.

Από την κατάσταση αυτή ωφελήθηκαν οι Ρωμαίοι, που γρήγορακυριάρχησαν.

Κατά την Ελληνιστική περίοδο η αυτοκρατορία του Μ.Αλεξάνδρου θα μοιραστεί στους στρατηγούς του,οι οποίοι δεν θα αργήσουν να συγκρουστούν μεταξύ τους τόσο εδαφικά όσο και πολιτισμικά.

Οι δίαδοχοι θα ανταγωνιστούν στο ποιος θα φτιάξει το μεγαλύτερο κτήριο,πλοίο,πολιορκητική μηχανή κλπ.

Τα ελληνιστικά βασίλεια επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των γραμμάτων και των επιστημών.

Γνωστός είναι ο ανταγωνισμός των Πτολεμαίων και των Ατταλιδών για την ίδρυση βιβλιοθηκών έτσι

στην Μ.Ανατολή, Αίγυπτο,Μικρά Ασία, Μακεδονία και Σικελία

θα δημιουργηθούν αξιόλογα ελληνιστικά κέντρα με πολλά μεγάλα και λαμπρά κτήρια.

Ο ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ.

Άρχισε να χτίζεται περί το 283-282 π.Χ.,από τον Σώστρατο τον Κνίδιο επί Πτολεμαίου Α’, και ολοκληρώθηκε κατά τη βασιλεία του γιου του, Πτολεμαίου Β’, περί το 270 π.Χ.

Το όνομά του το πήρε από τη νησίδα Φάρο στον κόλπο της Αλεξάνδρειας (και όχι το αντίστροφο), λειτουργώντας πια ως πρότυπο για το πώς πρέπει να χτίζονται οι φάροι.

Ο Πτολεμαίος παρήγγειλε έναν φανό στο ανατολικό άκρο του νησιού για τη διευκόλυνση των πλοίων,

συνδέοντάς το με την ηπειρωτική χώρα μέσω ενός υπερυψωμένου μονοπατιού (ένα είδος γέφυρας) που είπαν «Επταστάδιο», αφού είχε μήκος επτά σταδίων.

Καθώς η διαμόρφωση του λιμανιού ήταν εντελώς επίπεδη, ο Πτολεμαίος ήθελε να προειδοποιεί κάπως τα διερχόμενα πλοία με κάποιου είδους σινιάλο για την προσέγγιση στο λιμάνι.

Ο φανός στην είσοδο του λιμανιού, που θα οδηγούσε τους ναυτικούς με ασφάλεια στην Αλεξάνδρεια, έπρεπε να είναι αντάξιος της πόλης του Αλεξάνδρου.

Ο Σώστρατος κατέφτασε με πρόσκληση του Πτολεμαίου Α’, ο οποίος πέθανε ωστόσο το 282 π.Χ. και δεν είδε ποτέ το μεγαλεπήβολο δημιούργημα του μηχανικού του.

Το έργο ανέλαβε τώρα ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β’ Φιλάδελφος, ο οποίος πήρε τα ηνία του βασιλείου το 283 π.Χ.

Ο Σώστρατος επόπτευσε το λιμάνι και θεώρησε καταλληλότερη θέση για τον φάρο του το νησάκι του Φάρου.

Στο ψηλότερο τμήμα του υπήρχε ένας θεόρατος καθρέφτης (ή ορειχάλκινο κάτοπτρο)

για να κάνει σινιάλο στους ναυτικούς την ημέρα,

ενώ το βράδυ έκαιγε μια τεράστια πυρά.

Όπως ήταν φυσικό, η κατασκευή του θεωρήθηκε από την αρχή ιδιαιτέρως φιλόδοξη και μαγνήτισε το ενδιαφέρον ιστορικών και επιστημόνων.

Στην κορυφή του Φάρου στέκονταν περίλαμπρο ένα άγαλμα, του Δία ή του Ποσειδώνα ή του Απόλλωνα.

Ήταν χτισμένο σε τέσσερα επίπεδα (ή τρία) και διακοσμημένο με λευκό μάρμαρο, ώστε να αντανακλά τις ακτίδες του ηλίου και να φαίνεται από χιλιόμετρα μακριά.

Κατάφερε να διασωθεί εώς την σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή του από τρεις σεισμούς που έλαβαν χώρα το 796, το 1303 και το 1323 μ.Χ. 

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

ιδρύθηκε επί  Πτολεμαίου Α’ ,του Σωτήρος, με την παρότρυνση του Δημήτριου Φαληρέα, και έγινε το εκδοτικό κέντρο του τότε γνωστού κόσμου,

υπερσκελίζοντας ως προς τον πλούτο των χειρογράφων της κάθε άλλη γνωστή βιβλιοθήκη της εποχής της και του παρελθόντος.

Η μαζική παραγωγή χειρογράφων, ωστόσο, επετεύχθη από τον εξόριστο Δημήτριο Φαληρέα κατ’ εντολήν του Πτολεμαίου .

Κατά την εποχή του Δημητρίου οι ελληνικές βιβλιοθήκες ήταν στην πραγματικότητα ιδιωτικές συλλογές χειρογράφων, όπως εκείνη του Αριστοτέλη.

Όσον αφορά στην Αίγυπτο, είναι γνωστό ότι στους ναούς υπήρχαν βιβλιοθήκες με θρησκευτικά και κρατικά έγγραφα,

όπως σε ορισμένα μουσεία, στην ελληνική επικράτεια.

Ήταν η μεγάλη φιλοδοξία του Πτολεμαίου να συσσωρεύσει όλη τη γνώση, που οδήγησε αυτές τις μικρές συλλογές στην επικράτεια μιας αληθινής βιβλιοθήκης. 

Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν οι διάδοχοι του Πτολεμαίου προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους ήταν σίγουρα μοναδικές.

Ο Πτολεμαίος Γ΄ συνέταξε μια επιστολή “προς όλους τους ηγεμόνες του κόσμου”, ζητώντας να δανειστεί τα βιβλία τους, (Γαλην. 17.1).

Όταν οι Αθηναίοι του έστειλαν τα κείμενα του Ευριπίδη, του Αισχύλου και του Σοφοκλή, εκείνος τα αντέγραψε και επέστρεψε πίσω τα αντίγραφα,

κρατώντας τα πρωτότυπα για τη βιβλιοθήκη.

Επίσης, όλα τα πλοία που ελλιμενίζονταν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, ήταν υποχρεωμένα να υποστούν έρευνα όχι για λαθρεμπόριο, αλλά για παπύρους

που αντιγράφονταν και παραδίδονταν πίσω στους κατόχους τους, αν το επιθυμούσαν.

Στην βιβλιοθήκη επίσης εργάστηκαν σπουδαίοι έλληνες σοφοί όπως ο Ερατοσθένης,ο Ζηνόδοτος,ο Αρίσταρχος ο Σάμιος και ο Καλλίμαχος.

Μαθηματικοί όπως

ο μαθηματικός Ευκλείδης,

ο αστρονόμος Αρίσταρχος και

ο γεωγράφος Ερατοσθένης.

Η πρώτη μεγάλη καταστροφή έρχεται με την πολιορκία του Ιουλίου Καίσαρα στο Βρουχείον από τον Αχίλα.

Θέλοντας να εμποδίσει τον αντίπαλό του από την ελεύθερη είσοδο στο λιμάνι, ο Ιούλιος Καίσαρας έκαψε το ρωμαϊκό του στόλο, αποτελούμενο από 72 πλοία,

μαζί με εκείνα που κατασκευάζονταν στα ναυπηγεία.

Η φωτιά μεταδόθηκε στην ξηρά στο λιμάνι και τότε κάηκε η βιβλιοθήκη του Βρουχείου. 

 Η δεύτερη καταστροφή συνέβη επί αυτοκράτορα Καρακάλλα.

Ο Καρακάλλας, επιθυμώντας να εκδικηθεί τους Αλεξανδρινούς για τα δηκτικά τους σχόλια σε βάρος του, όχι μόνον κατέσφαξε όλη τη νεολαία της ευγενούς τάξης,

αλλά και δήμευσε και την περιουσία του Μουσείου, του ενός από τα τρία φημολογούμενα κτίρια της Βιβλιοθήκης,

έδιωξε τους σοφούς και κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη.

Κατά την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης σταμάτησε η απόκτηση νέων χειρογράφων, τα πολυτιμότερα από αυτά έπαιρναν το δρόμο για τη Ρώμη.

Οι μεγάλες ταραχές και συχνές πολιορκίες επιτάχυναν την αποσύνθεση.

To 270 στην πολιορκία του Αυρηλιανού κατασκάφτηκε το μεγαλύτερο τμήμα του Βρουχείου.

Με τη σειρά του στον Σουΐδα αναφέρεται πως ο Διοκλητιανός στο τέλος του 3ου αιώνα

έλαβε νομοθετικά μέτρα για τη διοίκηση των βιβλιοθηκών και έδωσε εντολή να καούν τα χειρόγραφα

που πραγματεύονταν την αιγυπτιακή χημεία.

Το 391, με παρακίνηση του αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας Θεόφιλου, καταστράφηκε ο ναός του Σέραπι, με το διατάγμα του Θεοδοσίου Α΄.

Τον 7ο αιώνα ο χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού κατέλαβε την πόλη της Αλεξάνδρειας και διέταξε την καταστροφή των έργων της βιβλιοθήκης

που έρχονταν σε αντίθεση με το Κοράνι.

Οι στρατιώτες του έκαψαν όλα τα βιβλία εκτός από εκείνα του Αριστοτέλη.

Τους πήρε 6 μήνες για να τα καταστρέψουν και μάλιστα χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να ζεστάνουν τα δημόσια λουτρά όπου διασκέδαζαν….

πηγή πληροφοριών : https://colossusproject.org/

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιά Χαλάρωσης” στο Facebook