ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ

Στη Νάουσα, την περίοδο της Αποκριάς, κορυφαίο πολιτισμικό γεγονός είναι η τέλεση του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» με μορφή χορευτικού δρώμενου. Στον πυρήνα του εθίμου βρίσκεται ο χορός, του οποίου οι διαφορετικές φάσεις με το αντίστοιχο χορευτικό ρεπερτόριο σηματοδοτούν την αλληλεξαρτώμενη σχέση μεταξύ των δύο στοιχείων του ιερού και του κοσμικού. Σήμερα έχουμε κοντά μας τον Κο Αριστείδη Τόσιο πρόεδρο του Ομίλου ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ από την όμορφη Νάουσα , ο οποίος ιδρύθηκε το1971 ως «Όμιλος για την προστασία και προβολή των τοπικών χορών “Η Μπούλα”» και το 1979 μετονομάστηκε, με τροποποίηση του καταστατικού, σε «Όμιλο για την προστασία και προβολή των χορών και του εθίμου “Γενίτσαροι και Μπούλες”»

Ο πυρήνας του εθίμου μας θυμίζει τις λαμπρές τελετές που γίνονταν στην αρχαιότητα για την υποδοχή της Άνοιξης (Ανθεστήρια) και του κατεξοχήν Θεού που την εκπροσωπούσε, του Διόνυσου. Με τον τρόπο αυτό οι πιστοί επιζητούσαν την εύνοια των Θεών για γόνιμη γη και πλούσια σοδειά (Μπάιτσης, 2001)

Το διάστημα που διαδραματίζεται η ιεροτελεστία της Μπούλας συμπίπτει με τον αρχαίο μήνα Ανθεστηρίωνα (15 Φεβρουαρίου-15 Μαρτίου)

Καλώς ήρθατε στη Γωνιά Χαλάρωσης πρόεδρε και θα ήθελα να μιλήσουμε γι’ αυτό το έθιμο που έχει τις ρίζες του πολύ μακριά στο χρόνο και θέλω να μου πείτε γι’ αυτές τις ρίζες διότι η μια εκδοχή έχει βάση στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ενώ υπάρχει και η αναφορά στην αρχαιότητα.

Όλα τα έθιμα έχουν παλαιές ρίζες και στο συγκεκριμένο έχουμε ενδείξεις που το συνδέουν με την αρχαιότητα όσων αφορά το τελετουργικό του αλλά δεν είμαστε σίγουροι . Γι’ αυτό που είμαστε απόλυτα σίγουροι είναι ότι στις μέρες μας έφτασε ως κλεφτοαρματωλικό και διατηρούμε ίδιους χορούς και ίδια τραγούδια εδώ και δυόμιση αιώνες και για την πόλη της Νάουσας χαρακτηρίζεται ως η βαριά πολιτιστική της κληρονομιά

Έχει συγκεκριμένη Κυριακή μέσα στο Τριώδιο που γίνετε η αναβίωση , ποια είναι αυτή;

Έχει δυο Κυριακές και δυο Δευτέρες. Αρχίζει την Κυριακή της Αποκριάς , συνεχίζει και τη Δευτέρα και μετά την Κυριακή της Τυρινής και κλείνει την Καθαρά Δευτέρα. Τις Δευτέρες συνήθως περνάμε από τα σπίτια , εκεί τρώμε και πίνουμε παίρνοντας δύναμη.

Πρόσωπο φοράνε μόνο οι ενήλικες άντρες μπορείτε να μας πείτε γι’ αυτό;

Αυτή είναι η πρώτη ένδειξη ότι υπάρχει σύνδεση με την Αρχαία Ελλάδα. Προσωπίδα φορούσαν στο Αρχαίο θέατρο και στις τελετές. Είναι από καραβόπανο φτιαγμένες και κερωμένες από μέσα για να κρατάει δροσιά αυτός που τη φοράει . Τα χρώματα που έχει είναι το λευκό και το κόκκινο. Το άσπρο χρώμα συμβολίζει την νέκρωση της φύσης και του ελληνισμού, ενώ τα κόκκινα μάγουλα δίνουν ένα ζωντάνεμα , μια ελπίδα για ελευθερία που θα πλημμυρίσει τις καρδιές όλων των σκλαβωμένων Ελλήνων. Επάνω στο μέτωπο υπάρχει ο χρυσός όβολος συμβολίζει ότι η σκλαβιά πεθαίνει, όπως είχαν οι Αρχαίοι τον όβολο για τον βαρκάρη . Αυτή είναι η δεύτερη ένδειξη . Η τρίτη ένδειξη είναι ο κεφαλόδεσμος που τυλίγετε γύρω από το κεφάλι και έχει μήκος τέσσερα μέτρα και ενενήντα πόντους φάρδος και συμβολίζει το νεκροσάβανο. Ουσιαστικά είναι ένας νεκρός που ζωντανεύει.

Δείτε τη συνέντευξη του Νίκου Μήτσα -σεναριογράφου της σειράς ”Το σόι σου”

΄

Συναντάμε τρεις φάσεις . Ποιές είναι αυτές και πως γίνετε η μετάβαση από τη μια φάση στην άλλη.

Να τονίσουμε εδώ ότι σε όλη τη διάρκεια που εξελίσσεται το έθιμο , από τον κόσμο υπάρχει σεβασμός και συμμετέχει με τη στάση του . Αυτό λοιπόν κάνει το ιερό και το κοσμικό να συνυπάρχουν ταυτόχρονα.

Το χορευτικό ρεπερτόριο του δρώμενου έχει σχέση με τις τελετές, το ‘’ιερό’’ και το ‘’κοσμικό’’ στοιχείο ενώνονται . Αυτή η ένωση πραγματοποιείται κατά την διάρκεια της κοσμικής φάσης του δρώμενου όπου τελεστές χωρίς προσωπεία χορεύουν όλους τους χορούς, τοπικούς και του εθίμου, μαζί με τους θεατές.Αυτό γίνετε αφού ολοκληρωθούν οι τρεις φάσης και όταν πλέον φτάσουν στην περιοχή Αλώνια βραδάκι πλέον . Ενώ, οι χοροί που χορεύονται κατά την ιερή φάση είναι αποκλειστική υπόθεση των τελεστών.

Αρχίζουμε την πρώτη φάση με το μάζεμα , τη συγκέντρωση, με ζουρνά και νταούλι, οι χορευτές σηκώνουν τα χέρια ψηλά και τινάζονται (εξαγνίζουν) . Αφού μαζευτεί το μπουλούκι περνάει σταδιακά στη δεύτερη φάση φτάνοντας στον άρχοντα της πόλης (Στις μέρες μας το Δήμαρχο για να πάρουν την άδεια. Επί Τουρκοκρατίας το μπουλούκι έφτανε στον Καδή , τον διοικητή δηλαδή. Σήκωναν τον Πρόσωπο (προσωπίδες ) τους έβλεπε ποιοι ήταν και μετά τις ξαναφορούσαν μέχρι το τέλος της αποκριάς. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούσαν και οι αντάρτες που ζούσαν πάνω στα βουνά, -γιατί αυτοί κατέβαιναν τη νύχτα μέσα στην πόλη της Νάουσας-, και φορούσαν τις μάσκες τους και μπλεκόντουσαν με τους άλλους μασκαρεμένους συγγενείς και φίλους χωρίς να μπορεί κανείς να τους αντιληφθεί. Και έτσι καταστρώνανε τα σχέδια της απελευθερώσεως της Νάουσας . Εκεί χορεύουν συγκεκριμένους χορούς πάντα ο αρχηγός μπροστά, μετά η νύφη και μετά οι υπόλοιποι . Αφού πάρουν την άδεια από τον άρχοντα έρχεται η τρίτη φάση η περιφορά γύρω από τα τείχη της παλιάς πόλης της Νάουσας . Ότι δηλαδή κάνει και ο επιτάφιος στη λιτανεία. Εξαγνισμό και προστασία της ενορίας του. Είναι μια ανάγκη του ανθρώπου για να εξαγνίσει καθετί κακό , να έρθει καλή σοδειά στα χωράφια , να υπάρχει ευδαιμονία. Γι΄ αυτό και όλο το τελετουργικό έχει τυμπανοκρουσίες ( σε άλλα έθιμα ανα την Ελλάδα έχουν κουδούνια για τον εξαγνισμό) και τινάγματα με θόρυβο από τα φλουριά.

Κατα τη διάρκεια της αναβίωσης του εθίμου το πρόγραμμα είναι αυστηρά ακολουθούμενο χωρίς αλλαγή και χορεύονται κάποιοι χοροί για να τονίσουν κάτι συγκεκριμένο ;

Οι χοροί έχουν ηρωικό χαρακτήρα (τα τσάμικα ) και θα πρέπει ο οργανοπαίχτης με τον πρωτοχορευτή να έχουν άμεση επικοινωνία , να κοιτάζονται στα μάτια για καλό συγχρονισμό. Στη συνέχεια έχουμε τις πατινάδες που χορεύονται σε συγκεκριμένους δρόμους συμπληρώνουν το χορευτικό ρεπερτόριο της ημέρας και είναι πολλές. Σχεδόν σε κάθε δρόμο παίζεται και διαφορετική μελωδία. Βραδιάζοντας φτάνουν στο μαχαλά Αλώνια με την πατινάδα «Δι σ’ άρισαν τα’ Αλώνια, Μαρίγια, τα’ Αλώνια μαχαλά…» όπου και βγαίνουν οι Πρόσωποι . Στα σταυροδρόμια χορεύουν οι χορευτές εκείνοι που βρίσκονται τα σπίτια τους κοντά, χορεύουν ανα ζεύγη και έχουμε μια μικρή αναπαράσταση μάχης συμβολίζοντας έτσι το όλοι στη μάχη για να προστατεύσουμε την πόλη μας και ο καθένας πρέπει να προστατέψει το σπίτι του.

Για την αναβίωση του εθίμου κρατάτε αυστηρό πρωτόκολλο και η προετοιμασία πόσο καιρό κρατάει;

Η προετοιμασία γίνετε όλο το χρόνο διότι η φορεσιά κοστίζει και σε χρόνο και σε χρήμα . Παλαιότερα η προετοιμασία του ντυσίματος ξεκινούσε από την παραμονή το βράδυ με τη βοήθεια ενός παλαιότερου χορευτή επειδή όλα τα ασήμια ράβονταν πάνω στα ρούχα. Στη συνέχεια όταν ήταν έτοιμος , χόρευε όλη την Κυριακή, το βράδυ της Κυριακής δεν κοιμόταν , τον τύλιγαν με σεντόνι και Δευτέρα ξαναχόρευε. Σήμερα όλα τα ασήμια ράβονται σε ειδικό γιλέκο.

Διαβάστε τη συνέντευξη του Αλέξη Παρχαρίδη

Βοήθεια για την υλοποίηση της αναβίωσης του εθίμου υπάρχει από την τοπική αυτοδιοίκηση και της πολιτείας ;

Το μεγαλύτερο ποσοστό το αναλαμβάνει ο Όμιλος , από τις συνδρομές των μελών αλλά και ο Δήμος όσο μπορεί βοηθάει και πάντα βρίσκετε στο πλευρό μας .

Σας ευχαριστούμε που ήσασταν κοντά μας σας ευχόμαστε πάντα να έχετε αυτό το μεράκι και την αγάπη να συνεχίζετε αυτό που βρήκατε και να το μεταδώσετε με τη σειρά σας στη νέα γενιά .

Ακολουθήστε μας στο Facebook

Παρακάτω θα παρακολουθήσουμε λίγο απο το έθιμο: