Οι κομπογιαννίτες και τα γιατροσόφια τους..

Μια κινέζικη παροιμία λέει:
Ο γιατρός πού γράφει την συνταγή πρέπει να είναι με ένα μάτι, ο φαρμακοποιός πού την εκτελεί πρέπει να έχει δύο μάτια και ο άρρωστος πού πίνει το γιατρικό πρέπει να είναι στραβός.

Η λέξη κομπογιαννίτης σήμερα σημαίνει τον άνθρωπο που προσφέρει ιατρικές υπηρεσίες χωρίς να έχει σπουδάσει ή και, σκωπτικά, τον ακατάρτιστο γιατρό που υποπίπτει σε σοβαρά επιστημονικά σφάλματα.

Δημιουργήθηκε από το ρήμα «γιαίνω», δηλαδή θεραπεύω, και το ουσιαστικό «κόμπος», και αναφερόταν στους πρακτικούς γιατρούς που θεράπευαν με πατροπαράδοτους τρόπους.

Οι κομπογιαννίτες φορούσαν στον λαιμό τους ένα μεγάλο μαντήλι που το έδεναν σε κόμπους. Στον κάθε κόμπο τοποθετούσαν και από ένα βότανο.

Από τα βότανα αυτά δημιούργησαν τς συνταγές τους για τις διάφορες παθήσεις.

Ιστορικά:

Μετά την διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την υποδούλωση της χώρας και την φυγή πολλών Ελλήνων λογίων στη Δύση,

η ιατροφαρμακευτική των τελευταίων χρόνων του Βυζαντίου αντικαταστάθηκε από την αμάθεια και την αγυρτία.

Την υποδουλωμένη Ελλάδα λυμαίνονταν αγύρτες και εμπειρικοί γιατροί πού εκμεταλλεύονταν την λαϊκή πίστη και δεισιδαιμονία. Τη γνώση τους τηναντλούσαν από τα γιατροσόφια και τις οικογενειακές παραδόσεις.

«Καλός γιατρός πουλώ ζωή, ποιος θέλει να πάρει, ποιος θα πάρει. Ήρθε ο γιατρός, ήρθε ο εξοχότατος, ο μέγας χειρούργος».
Με αυτό το πάνδημο και πανηγυρικό καλωσόρισμα, μέσα σε χαλασμό από τυμπανοκρουσίες, ζουρνάδες και χλιμιντρίσματα, έμπαιναν στα χωριά .

Κάποιοι είχαν ικανότητες και τις περνούσαν από γενιά σε γενιά.

Οι πατέρες μεταβιβάζουν στα παιδιά τους ή και σε μαθητές που προσκολλώνται σε αυτούς ως υπηρέτες, την πρακτική μερικών χειρουργικών εργασιών (…) με τέτοια επιτυχία και επιδεξιότητα, ώστε μπορούν να εκπλήξουν και τους πιο ικανούς χειρουργούς.

Γιατροσόφια

Όταν ο ασθενής είχε πυρετό, τον συμβούλευαν να αποφεύγει τα λιπαρά και να κάνει αυστηρή δίαιτα.


Σε πυρετό που διαρκούσε δεκαπέντε μέρες πρόσφεραν στον ασθενή μόλις δύο ελαφρές πανάδες (ψίχα λιωμένη σε ζεστό νερό και λίγη ζάχαρη) ή δύο σούπες ρύζι.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι ασθενείς να μένουν πετσί και κόκαλο.

Αν ο άρρωστος υπέφερε από πονοκεφάλους, γνωμάτευαν ότι είχε «αερικό» και τον συμβούλευαν να καλέσει τον παπά, για να του διαβάσει εξορκισμούς και να του ραντίσει το στρώμα με αγιασμένο νερό.

Η συνταγή για φαλάκρα

Οι φαρμακοτρίφτες επινοούσαν κάθε είδους συνταγή για τις αρρώστιες. Φαίνεται ότι και η φαλάκρα ήταν για τους άντρες σπουδαίο πρόβλημα, που τους απασχολούσε ιδιαίτερα.

Για να κατασκευαστούν οι αλοιφές που υποτίθεται ότι τη θεράπευσαν, έπρεπε να βρεθούν σπάνιες και περίεργες πρώτες ύλες.

Για παράδειγμα, μια συνταγή για την τριχοφυϊα , που προέρχεται μάλιστα από το Άγιο Όρος, προέβλεπε αλοιφές που ως πρώτη ύλη είχαν βδέλλες ψητές, φλούδα φτελιάς, απήγανο, αχινούς, σαύρες και ρίζες από καλάμι, μέλι και ξίγκι από λούτσο.

Εμβόλιο για την ευλογιά

Η σύζυγος του Άγγλου πρεσβευτή Μόνταγκιου στην Κωνσταντινούπολη (1716-1717) έκπληκτη αναφέρει σε επιστολή της ότι η μάστιγα της ευλογιάς, που θανάτωνε πλήθος ανθρώπων στη Δύση, αντιμετωπιζόταν με επιτυχία στην Πόλη με εμβολιασμό.

Αυτός γινόταν τον Σεπτέμβριο, όταν σταματούσαν οι ζέστες ως εξής:

Σε κάποιο σπίτι συγκεντρώνονταν 15-20 άτομα και εκεί μια γριά ερχόταν με ένα καρυδότσουφλο γεμάτο πύον από φουσκάλες ευλογιάς ήπιας μορφής.

Με μια βελόνα χάραζε καθέναν σε 4-5 σημεία του σώματος του και έβαζε στην αμυχή όσο πύον κολλούσε στη μύτη της βελόνας.

Η μέθοδος είχε απόλυτη επιτυχία και γι’αυτό η λαίδη Μόνταγκιου εμβολίασε τον γιο και την κόρη της και φρόντισε να εισαχθεί η μέθοδος αυτή και στην Αγγλία.

Υπάρχουν πολλές ευτράπελες διηγήσεις για τους Κομπογιαννίτες, όπου φαίνεται η επιδεξιότητα τους, αλλά και η ευφυΐα τους..

Κάποτε μια σουλτάνα ήταν έγκυος και ο σουλτάνος ήθελε να μάθει αν είναι αγόρι – για διάδοχο- ή κορίτσι.

Οι γιατροί του δεν μπορούσαν να κάνουν πρόγνωση, γιατί θα τους έπαιρνε το κεφάλι, αν δεν το πετύχαιναν!

Ο Σουλτάνος είχε ακούσει πολλά καλά για έναν κομπογιαννίτη Καραβέλα και τον κάλεσε να τον ρωτήσει. Ο Καραβέλας δεν τάχασε. Ζήτησε να δη την σουλτάνα.

Όταν εμφανίστηκε η σουλτάνα της ζήτησε να περπατήσει στον οντά και μετά είπε: Πολυχρονεμένε μου, πρώτη φορά βλέπω τέτοιο πράγμα.

Όταν πάει προς τα εκεί φαίνεται ότι θα κάνει αγόρι, κι όταν έρχεται προς τα εδώ δείχνει για κορίτσι!

Μια μέρα ο σουλτάνος τον καλεί και με μεγάλη αγωνία πηγαίνει στο σεράι, και του αναγγέλλει ότι η σουλτάνα γέννησε δίδυμα, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι!

Πέρασε μεγάλη αγωνία -ζωή ή θάνατος- αλλά μεγάλη ήταν και η αμοιβή του.

Η πίστη στις ικανότητες του κομπογιαννίτη θα επιβιώσει έως και τη μεταπολεμική Ελλάδα και τελικά συκοφαντήθηκαν άδικα.

Δεν είναι άξιοι διασυρμού, αλλά μάλλον πρέπει να τους τιμούμε, γιατί, ανεξάρτητα από τις υπερβολικές θεραπευτικές οδηγίες, ανεξάρτητα από τα «κόλπα» τους, πολλοί από αυτούς ήσαν ευσυνείδητοι και ικανοί. Με την εμπειρία των εξυπηρετούσαν όσους έπασχαν, ήταν η ελπίδα των αρρώστων της εποχής, μιας εποχής στην οποία η ιατρική βρίσκονταν σε νηπιακή κατάσταση.

Το ότι σώζονται γιατροσόφια και βοτάνια σήμερα εν πολλοίς το οφείλουμε σε αυτούς. Άλλωστε οι νεώτερες επιστημονικές έρευνες για τις ιδιότητες των βοτάνων τους δικαιώνουν.

Πηγές: Περιοδικό «Explore Nature no7», https://www.tothemaonline.com/, Όσα δεν γνωρίζετε για την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1921, εκδόσεις Μεταίχμιο

Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο Facebook ή Την ομάδα μας στο Facebook