΄Αγιος Δημήτριος, ο Μυροβλήτης – Πολιούχος της Θεσσαλονίκης

Στην πόλη που γεννήθηκε, έζησε και μαρτύρησε. Η μνήμη του εορτάζεται (και από τους Καθολικούς) στις 26 Οκτωβρίου και στις 8 Νοεμβρίου γι’ αυτούς που ακολουθούν το Ιουλιανό Ημερολόγιο (Παλαιοημερολογίτες).

Στο πρόσωπο του Αγίου Δημητρίου, η Θεσσαλονίκη βλέπει πάντοτε τον προστάτη της, το στήριγμα της,

αφού πολλοί πιστεύουν ότι δεν είναι τυχαίο που η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους συνέπεσε με την ημέρα γιορτής του Αγίου!

Ο Δημήτριος γεννήθηκε γύρω στο 280 στη Θεσσαλονίκη, επί αυτοκράτορος Μαξιμιανού, και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια.

Σε νεαρή ηλικία κατατάχθηκε στον ρωμαϊκό στρατό και έφτασε ως το βαθμό του χιλίαρχου, σε ηλικία μόλις 22 ετών.

Φύση φιλομαθής και ερευνητική αναζητούσε το υψηλό και το αληθινό και το βρήκε στη χριστιανική πίστη, της οποίας έγινε διαπρύσιος κήρυκας στη Θεσσαλονίκη.

Σχημάτισε ένα κύκλο νεαρών μαθητών και τους δίδασκε την Αγία Γραφή στις υπόγειες στοές κοντά στα δημόσια λουτρά της πόλης.

Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας συνάθροισης, οι ειδωλολάτρες τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν ενώπιον του αυτοκράτορα Μαξιμιανού.

Όταν ο αυτοκράτορας του ζήτησε να απαρνηθεί την πίστη του, ο Δημήτριος του απάντησε: «Τω Χριστώ μου πιστεύω μόνον».

Ο Μαξιμιανός εξοργισμένος από τη θαρραλέα στάση του αξιωματικού του διέταξε να τον φυλακίσουν.

Εν τω μεταξύ, ένας από τους μαθητές του Δημητρίου, ο Νέστορας, παρουσιάστηκε στο στάδιο της Θεσσαλονίκης, όπου ο Μαξιμιανός διοργάνωνε αθλητικούς αγώνες

και ζήτησε να αγωνιστεί εξ ονόματος των χριστιανών με τον θηριώδη και ακατανίκητο παλαιστή Λυαίο, ειδωλολάτρη καταγόμενο από το Σίρμιο της Πανονίας (σημερινή Μητροβίτσα Σερβίας).

Με την πεποίθηση ότι έχει τη χάρη και τη βοήθεια του Θεού, ο Νέστορας μπήκε στην παλαίστρα και όχι μόνο νίκησε τον Λυαίο, αλλά τον σκότωσε, όπως ο Δαυίδ τον Γολιάθ στην Παλαιά Διαθήκη.

Οργισμένος ο Μαξιμιλιανός από την ήττα του εκλεκτού του, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Νέστορα και τη θανάτωση του Δημητρίου με λογχισμούς.

Ο Δημήτριος τάφηκε στον τόπο του μαρτυρίου του, όπου αργότερα χτίστηκε περίβλεπτος ναός προς τιμήν του. Από τον τάφο του ανάβλυζε μύρο, εξού και η ονομασία Μυροβλύτης.

Γιατί απεικονίζεται καβαλάρης σε κόκκινο άλογο

Ο Άγιος Δημήτριος συχνά απεικονίζεται μπροστά στο Μαξιμιανό, στη φυλακή, ευλογώντας το Νέστορα.

Επιπλέον επειδή ο Άγιος Δημήτριος είναι και ένας από τους στρατιωτικούς και συγχρόνως προστάτης της Θεσσαλονίκης, που πολλές φορές έσωσε από διάφορους κινδύνους,

οι παραστάσεις στις οποίες ο άγιος εικονίζεται στρατιωτικός, είτε πεζός είτε καβαλάρης, είναι συνηθισμένες στην ορθόδοξη αγιογραφία.

Μεταξύ αυτών των αγιογραφιών ο Άγιος Δημήτριος απεικονίζεται και έφιππος σε κόκκινο άλογο, σε αντίθεση με το λευκό άλογο του Άη Γιώργη.

Στην εικόνα αυτή ο άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται καβαλάρης με στρατιωτική στολή πάνω σε κόκκινο άλογο φονεύοντας με το δόρυ του τον τσάρο των Βουλγάρων Σκυλογιάννη.

Ο τσάρος των Βουλγάρων Ιωαννίτζης που οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν Σκυλογιάννη, φονεύτηκε κατά την παράδοση από τον άγιο Δημήτριο, όταν εκείνος πολιορκούσε τη Θεσσαλονίκη.

Δίκαια ο άγιος Δημήτριος αποκαλείται από τον υμνωδό της Εκκλησίας «ο μέγας φρουρός της Θεσσαλονίκης,

ο ρύστης εν τοις κινδύνοις ο εξαίρετος, πρόμαχος ο κράτιστος» (Κανών δεύτερος).

Στη συνείδηση των πιστών ο άγιος Δημήτριος δεν έιναι μόνο, κατά τον υμνωδό, «κρηπίς ακατάβλητος και θεμέλιος άρρηκτος και πολιούχος, οικιστής και υπέρμαχος»

της πόλεως της Θεσσαλονίκης και «εν πολλοίς και πολλάκις κινδύνοις χαλεποίς των Θεσσαλονικέων προϊστάμενος»,

αλλά και ο μέγας υπέρμαχος της οικουμένης.

Ο Ναός του Αγ. Δημητρίου

Επί της ομώνυμης οδού, βορείως της αρχαίας Αγοράς και του βυζαντινού Μεγαλοφόρου, πάνω στα ερείπια συγκροτήματος ρωμαϊκού λουτρού, όπου φυλακίστηκε και μαρτύρησε το 303 ο αξιωματούχος του ρωμαϊκού στρατού Δημήτριος κτίστηκε αρχικά μικρός ευκτήριος οίκος.

Στα μέσα του 5ου αι. ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος ανήγειρε στην ίδια θέση μεγάλη βασιλική, η οποία κάηκε στο σεισμό του 620.

Με τη συνδρομή του Επάρχου Λέοντα και του Επισκόπου της Θεσσαλονίκης αποκαταστάθηκε στην αρχική της μορφή η βασιλική στον τύπο της πεντάκλιτης ξυλόστεγης με εγκάρσιο κλίτος και υπερώα.

Ο ναός μετατρέπεται σε τζαμί – Κασιμιέ Τζαμί

Τον 13ο αιώνα ο ναός επισκευάζεται και ανακαινίζεται ενώ γύρω στο 1492 μετατρέπεται σε τζαμί με το όνομα Κασιμιέ Τζαμί.

Η λατρεία του αγίου μεταφέρεται σε ένα παραθαλάσσιο ξυλόγλυπτο ναό περίπου στην θέση της σημερινής Μητρόπολης. Εκεί μεταφέρεται και η εικόνα του αγίου που είχε ζωγραφιστεί όσο ήταν εν ζωή. Η Βασιλική καταστρέφεται από πυρκαγιά το 1890.

Τα μωσαϊκά του ναού αποκαλύπτονται κατά την ανακαίνιση που διέταξε ο Βαλής Δεούφ Πασάς ενώ αποδίδεται πάλι στην χριστιανική λατρεία το 1912.

Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς UNESCO

Η σημερινή αναδομημένη μορφή του ναού – ο οποίος καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς στην πυρκαγιά του 1917 – είναι αποτέλεσμα εκτεταμένων εργασιών αναστήλωσης που άρχισαν το 1918 και ολοκληρώθηκαν το 1948.

Υπεύθυνος για την αναστύλωση ήταν ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος που χάρης στις φωτογραφίες του, τα σχέδια και τις σημειώσεις ο ναός διατήρησε πολλά από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του. Από το 1988 η βασιλική του Αγίου Δημητρίου ανακηρύχθηκε από την Unesco Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και αποτελεί ένα από τα πολλά Βυζαντινά μνημεία που βρίσκονται στην πόλη.

Την ίδια χρονιά η κρύπτη του ναού ανακαινίζεται και λειτουργεί μέχρι σήμερα ως μουσειακή έκθεση, γλυπτών, αγγείων, κιονόκρανων και θωρακίων από όλες τις περιόδους του ναού.

Στη ΒΔ γωνία υπάρχει σήμερα ο τάφος του αγίου, σε θέση που πιστεύεται ότι υπήρχε ήδη από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Ο ναός αφιερωμένος στον πολιούχο άγιο της Θεσσαλονίκης είναι προσκυνηματικός, γνωστός κυρίως και για τα ψηφιδωτά σύνολα που διασώθηκαν από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

Πρόκειται για ένδεκα ψηφιδωτές συνθέσεις αναθηματικού χαρακτήρα του 5ου, 7ου και 9ου αι. που διατηρούνται στους δύο πεσσούς του ιερού βήματος και στο δυτικό τοίχο του κεντρικού κλίτους.

Η σημερινή αναδομημένη μορφή του ναού είναι αποτέλεσμα εκτεταμένων εργασιών αναστήλωσης που άρχισαν το 1918 και ολοκληρώθηκαν το 1948. Κρύπτη.

Κάτω από το εγκάρσιο κλίτος του ναού βρίσκεται η Κρύπτη, που στα υστεροβυζαντινά χρόνια ήταν το κέντρο της μυροβλυσίας του αγίου.

Κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας ο υπόγειος αυτός χώρος καταχώθηκε και εγκαταλείφθηκε ενώ η μνήμη της ύπαρξής του φαίνεται ότι σβήστηκε στα κατοπινά χρόνια.

Αφορμή για τον εντοπισμό της στάθηκε η καταστροφική πυρκαγιά του 1917.

Από το 1985 λειτουργεί έκθεση, διαρθρωμένη σε επτά (Α-Ζ) αίθουσες και περιλαμβάνει κατεξοχήν γλυπτά παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά

που μαρτυρούν τις επάλληλες περιόδους της μακραίωνης ιστορίας της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, ενώ σε δύο προθήκες εκτίθενται νομίσματα και κεραμικά, προερχόμενα από την επίχωση που είχε καλύψει το εσωτερικό της Κρύπτης

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιά Χαλάρωσης” στο Facebook