ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΧΝΟΣ: Συνέντευξη

Καλώς ήρθες Κώστα στη ‘’Γωνιά Χαλάρωσης’’ και σ’ευχαριστούμε που κάθισες μαζί μας. Πριν ξεκινήσουμε τις κεντρικές ερωτήσεις θα ήθελα να σε ρωτήσω και να εξηγήσεις στους αναγνώστες μας τη διαφορά του διηγήματος, της Νουβέλας και του δοκιμίου, μιας και γνωρίζω ότι κυρίως αυτά τα τρία είδη γραφής έχεις μια ιδιαίτερη προτίμηση.

Για την ακρίβεια, έχω ασχοληθεί με όλα τα είδη του πεζού λόγου και εφόσον δεν καταπιάστηκα ποτέ με την ποίηση, θεωρώ τον εαυτό μου αμιγώς πεζογράφο. Δηλαδή εκτός από το διήγημα, το Δοκίμιο και τη νουβέλα, έχω ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, αλλά και το παραμύθι και έχω διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς σε όλες τις παραπάνω κατηγορίες.

Η αλήθεια είναι, πως ξεκίνησα με το μυθιστόρημα και αργότερα πειραματίστηκα με άλλα είδη του πεζού λόγου. Έχω τέσσερα ολοκληρωμένα μυθιστορήματα στο συρτάρι μου, το ένα εκ των οποίων θα εκδοθεί σύντομα (τον Ιούνιο που μας έρχεται, απο τις εκδόσεις Κέφαλος). Με το διήγημα και το δοκίμιο καταπιάστηκα την τελευταία πενταετία.

Χαίρομαι όμως που μου κάνεις την ερώτηση αυτή, γιατί αποτελεί και δική μου διαπίστωση πως πολύς κόσμος δεν γνωρίζει πως διακρίνονται τα πεζογραφήματα και δεν καταλαβαίνει πάντα την διαφορά ανάμεσα σε μια Νουβέλα ή ένα Δοκίμιο.

Αρχικά, ο πεζός λόγος διακρίνεται σε τρία μεγάλα γένη, το Διηγηματικό, το Διδακτικό και το ρητορικό. Το Διηγηματικό γένος διακρίνεται στα είδη της Διήγησης, περιγραφής, ιστορίας και επιστολής.

Το είδος της Διήγησης απαρτίζεται απο τα υποείδη του Διηγήματος, Νουβέλας και μυθιστορήματος. Δηλαδή το Διήγημα, για παράδειγμα, αποτελεί μορφή Διήγησης, η οποία είναι είδος τους Διηγηματικού γένους του πεζού λόγου.

Για να μην χαθούμε σε αναλύσεις, όμως, μπορούμε να φανταστούμε σχηματικά πως αρχικά η διάκριση μεταξύ τους γίνεται πρώτα και κύρια ανάλογα με την έκταση του πεζογραφήματος. Δηλαδή το διήγημα είναι το πιο μικρό σε έκταση είδος της διηγήσεως και συνήθως δεν υπερβαίνει τις 10 σελίδες.

Η Νουβέλα είναι το αμέσως επόμενο και δεν ξεπερνά τις 100 σελίδες, ενώ το μυθιστόρημα είναι απεριόριστο σε έκταση. Φυσικά, μέσα στην εξέλιξη της λογοτεχνίας, όλα αυτά τα είδει έχουν αποκτήσει και άλλα διακριτά χαρακτηριστικά εκτός απο την έκταση – όπως το ύφος, η θεματολογία, τεχνοτροπίες κλπ – αλλά θα μας έπαιρνε πολύ χρόνο να τα αναφέρουμε.

Τώρα όσον αφορά το Δοκίμιο, αυτό δεν ανήκει στο διηγηματικό γένος του πεζού λόγου αλλά στο Διδακτικό (μαζί με την διατριβή, την πραγματεία κλπ). Παρ’ όλ’ αυτά, το λογοτεχνικό Δοκίμιο ( είτε είναι στοχαστικό – καταγραφή των σκέψεων και προβληματισμών του δοκιμιογράφου – είτε είναι ρητορικό – δηλαδή πιο μεθοδικά διαμορφωμένο και με παραπομπές ώστε να πείσει για κάτι -) θεωρείται λογοτεχνικό είδος και συνεπώς υπάρχει και η κατηγορία του Δοκιμίου στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς που πραγματοποιούνται.

Να μιλήσουμε για τις ‘’Πορτοκαλιές’’ το διήγημα που απέσπασε δύο βραβεία. Πες μας λίγα λόγια γι’ αυτό και για τα βραβεία του.

Τα διηγήματά μου που έχουν αποσπάσει βραβεία είναι πολλά. Οι πορτοκαλιές, όμως, ήταν το πρώτο διήγημα που έγραψα και συνεπώς και το πρώτο που διακρίθηκε. Βραβεύτηκε σε ένα πανελλαδικό λογοτεχνικό διαγωνισμό που διοργανώθηκε στην Κύπρο με το Γ βραβείο διηγήματος και στον διαγωνισμό λογοτεχνίας που διοργάνωσε το ΚΚΕ με αφορμή τα εκατό χρόνια απο την ίδρυση του.

Σαν διήγημα, έχει ιδιαίτερη αξία για μένα καθώς αποτέλεσε την πρώτη μου απόπειρα να ασχοληθώ με το είδος του διηγήματος και την πρώτη φόρα που διακρίθηκα σε κάποιο διαγωνισμό. Φυσικά έχει επιπλέον αξία για μένα και για άλλους λόγους. Ένας από αυτούς για παράδειγμα, είναι πως έχει αυτοαναφορικό χαρακτήρα σε μεγάλο βαθμό.

Μέσα από τη γραφή σου αναδεικνύεις καθημερινά προβλήματα και καταστάσεις και επικεντρώνεσαι στον άνθρωπο…Πηγή έμπνευσης λοιπόν η καθημερινότητα;

Πηγή έμπνευσης είναι πάντοτε η ίδια η ζωή, στο βαθμό που αντέχει κανείς να την βιώνει και είναι ικανός να την κατανοεί. Στο βαθμό που δύναται κανείς να αλληλεπιδρά με τα καθημερινά περιστατικά, που εξελίσσονται γύρω του σε εγγύτητα αλλά και σε απόσταση. Πηγή έμπνευσης είναι όσα προσλαμβάνω και καλούμαι να επεξεργαστώ, οι εμπειρίες των φίλων και συγγενών μου, οι σκέψεις που μου γεννά η θέαση του κόσμου, οι φευγαλέες εντυπώσεις της στιγμής.

Η πρώτη ώση προς την συγγραφή, έρχεται πάντοτε από τα προσωπικά μας βιώματα, αυτά που μας σημαδεύουν και καλούμαστε διαρκώς να τα επανεξετάζουμε. Τα ερεθίσματα που οπλίζουν τις πένες μας βρίσκονται παντού. Ένα ερευνητικό μυαλό, μπορεί να αντλήσει έμπνευση από κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Ίσως σήμερα, όμως, να είναι πιο ασφυκτικές οι καταστάσεις που καλείται να αποκωδικοποιήσει ο λογοτέχνης και εξαιρετικά καθηλωτικές οι τάσεις παραίτησης που πρέπει να υπερκεράσει ώστε να νοηματοδοτήσει το έργο του. Ίσως απ’ ην άλλη όμως, αυτό να είναι αλήθεια για κάθε εποχή.

 Πότε ξεκινησες ν’ ασχολείσαι με την τέχνη του λόγου και για ποιο λόγο γράφεις , τι επιδιώκεις μέσα από τη γραφή;

Γράφω, γιατί έτσι αποκωδικοποιώ την πραγματικότητά, οργανώνω τη σκέψη μου, επικοινωνώ και ξορκίζω το ¨κακό¨. Γράφω για να αντιδράσω απέναντι στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και τις εσωτερικές διεργασίες που μου προκαλούν.

Για να εμπλουτίσω την ατομική μου δράση μέσα στο κόσμο και να της προσδώσω καλλιτεχνική υπόσταση. Στην περιπέτεια της συγγραφής εχω μια εικοσαετία που αποδύθηκα, κι αυτό έγινε εντελώς αβίαστα και αυθόρμητα, καθώς η συγγραφή είναι για μένα μια διαδικασία σύμφυτη με την ανάγνωση, φυσική εξέλιξη της μελέτης.

Έχεις πάρει περιπου 30 διακρίσεις σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, με ποια διηγήματα ή δοκίμια συμμετείχες;

Απο τα διηγήματά μου έχουν διακριθεί τα ακόλουθα: Οι πορτοκαλιές, Ο Νόστος, Η επιστολή, Ονείρου μονόπρακτο. Στην κατηγορία του Δοκιμίου, βραβεύτηκαν τα έργα μου Ο ρεαλισμός του εξωπραγματικού και το δοκίμιο μου Περί λογοτεχνικής κριτικής και δοκιμιογραφίας. Στην κατηγορία της Νουβέλας έχει βραβευτεί το έργο μου Διάστρεμμα. Στην κατηγορία του παραμυθιού, το παραμύθι Ο μικρός κάστορας. Τέλος στην κατηγορία του μυθιστορήματος, διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο το μυθιστόρημά μου WWW.Dialogos.gr, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα.

Πες μου λίγα πράγματα για το μυθιστόρημά σου.

Αφού απέσπασε το πρώτο βραβείο στον 2ο Πανελλαδικό διαγωνισμό πεζογραφίας Κέφαλος, κέρδισε το έπαθλο της έκδοσης. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο στάδιο της φιλολογικής επιμέλειας και σύντομα θα κυκλοφορήσει.

Είναι ενα μυθιστόρημα για τον σύγχρονο άνθρωπο, την μοναξιά που βιώνει και την απελπισμένη του προσπάθεια να επικοινωνήσει με τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους. Μια σπουδή πάνω στο επίπλαστο της διαδικτυακής επαφής και την αποξένωση που επιφέρει. Ένας Διάλογος πέντε χαρακτήρων, μέσα από τον οποίο αναπλάθεται μια τοιχογραφία της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας της Ελλάδας.

Ο κεντρικός ήρωας, που διαβιώνει στην Ελλάδα το 2015, δημιουργεί ένα ιστολόγιο ( στην διεύθυνση www.Dialogos.gr ) και μέσα από αυτό αναπτύσσει ένα διάλογο με κάποιους ανθρώπους που επισκέπτονται την ιστοσελίδα του. Τέσσερις από αυτούς, αποφασίζουν να τον επισκεφτούν στο σπίτι του για ένα τριήμερο, ώστε να γνωριστούν δια ζώσης. Η συνάντηση τους, θα αλλάξει άρδην τον τρόπο που αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο. Θα γκρεμίσει την ψευδαίσθηση που είχαν πως γνωρίζονται και θα αποκαλύψει νέες πτυχές της προσωπικότητάς τους.

Ποια η προσφορά της λογοτεχνίας στους νέους θα εστιάσω… Τι θα τους έλεγες για να τους πείσεις να προωθήσουν την φιλαναγνωσία ;

H λογοτεχνία πλαταίνει τους ορίζοντες του μυαλού και καλλιεργεί την κριτική σκέψη. Η διαδικασία της ανάγνωσης ευνοεί την ενδοσκόπηση, την ανάλυση της κοινωνικής πραγματικότητας και την ενεργητική επανασύνδεση του ατόμου με τη συλλογικότητα που το περιβάλλει.

Η ενασχόληση με την καλή λογοτεχνία, θα έχει εξαιρετικά ευεργετική επίδραση στην ψυχοσύνθεση των νέων. Ειδικά στην σημερινή εποχή των ιλιγγιωδών ρυθμών και της τεχνολογικής έξαρσης, όπου κατακλυζόμαστε απο άχρηστες πληροφορίες, η διαδικασία της ανάγνωσης θα προσφέρει την δυνατότητα της περισυλλογής, της εποικοδομητικής μοναχικότητας και της ενδοσκόπησης.

Το πρώτο και κύριο που έχουμε χρέος να πράττουμε για τους νέους, είναι να τους εμπνέουμε με το παράδειγμά μας. Σε ενα σπίτι όπου το βιβλίο κατέχει την θέση που του αξίζει και τα μέλη της οικογένειας συζητούν πραγματικά μεταξύ τους (όχι καθηλωμένα μπροστά απο μια τηλεόραση) για τα αναγνωστικά τους ταξίδια, ο νέος θα έρθει γρήγορα σε επαφή με την λογοτεχνία και αυτό θα είναι κάτι που θα αποβεί σωτήριο για τον ίδιο στην μετέπειτα ζωή του.

Θα ήθελα να μιλήσουμε για ποίηση και να μου πεις την άποψή σου και γιατί ο σύγχρονος Έλληνας προτιμάει περισσότερο την πεζογραφία από την ποίηση;

Τις τελευταίες δεκαετίες, ο έμμετρος λόγος παραγκωνίστηκε ελαφρώς σε σχέση με το παρελθόν. Την πρωτοκαθεδρία την πήρε πρόσκαιρα ο πεζός λόγος, μα γρήγορα παρέδωσε κι αυτός τα σκήπτρα του στην εικόνα.

Μου δίνεται η εντύπωση πάντως, πως σήμερα έχουμε τεράστιο όγκο λογοτεχνικής παράγωγης, μα ελάχιστα δείγματα αξιόλογης γραφής (τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία). Την εποχή μας την χαρακτηρίζει στα πάντα ακράτεια και ασυδοσία και η λογοτεχνική δημιουργία δεν διέλαθε απο την τάση αυτή. Οι ποιητικές συλλογές και τα πεζογραφήματα που εκδίδονται στις μέρες μας είναι αμέτρητα και αποτελεί οδύσσεια το να προσπαθήσει κάποιος να έρθει σε επαφή με όλα, για να ξεδιαλέξει τα αξιόλογα έργα απο τα κακά.

Η λογοτεχνία δεν έπαψε ποτέ να κατέχει εξέχουσα θέση στις ζωές μας, παρόλο που σε μεγάλο βαθμό διαβρώθηκε από την εμπορευματοποίηση της. Υπό την όλο και αυξανόμενη κυριαρχία του εμπορευματικού ήθους, οι τέχνες αντικρίζονται μέσα από το πρίσμα της βιομηχανίας του θεάματος και αξιολογούνται me κριτήρια αμιγώς εμπορικά. Οι σύγχρονοι λογοτέχνες οφείλουν να αντιπαλέψουν με πείσμα την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού, ώστε η λογοτεχνία να ανταποκριθεί στο σύγχρονο κοινωνικό της ρόλο.

Ο Κώστας με τι χαλαρώνει ;

Χαλαρώνει διαβάζοντας, ακούγοντας μουσική, βλέποντας κινηματογράφο, περνώντας χρόνο με τους φίλους του και με πολλούς άλλους τρόπους. Βασικά, είναι αμέτρητοι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να χαλαρώσει ο καθένας μας, αν κατορθώσει πρώτα να τοποθετήσει τον εαυτό του στην κατάλληλη πνευματική κατάσταση, να αποβάλει το άγχος και τις έγνοιες που τον κατατρέχουν. Οπωσδήποτε όμως, η ενασχόληση με τις τέxνες είναι ένας απο τους κύριους τρόπους για μένα, ώστε να βγαίνω απο το κεφάλι μου και να χαλαρώνω.

Αν σου έδειχναν ένα πίνακα θα μπορούσε να αποτελέσει για σένα πηγή έμπνευσης ;

Δεν μου έχει συμβεί ποτέ και καθώς το σκέφτομαι τώρα, μου φαίνεται λιγάκι απίθανο· και όχι επειδή δεν μου έχει τύχει να καθηλωθώ εμπρός απο έναν πινάκα ζωγραφικής και να τον κοιτώ με τις ώρες. Υπάρχουν πράγματα που μιλούν άμεσα και δυνατά μέσα μου, που με συγκινούν και θα μπορούσαν να με εμπνεύσουν αστραπιαία, αλλά κυρίως προέρχονται απευθείας απο τους ανθρώπους. Φράσεις, μορφασμοί, συμπεριφορές και ιστορίες ανθρώπων μπορούν να με ωθήσουν στη δημιουργία πολύ εύκολα. Αν μπορούσα να κρυφοκοιτάζω τον ζωγράφο, την ώρα που δούλευε τον πίνακά του, αυτό θα αποτελούσε σίγουρα πηγή επίνευσης για μένα.

Κώστα σ’ευχαριστώ που κάθισες στην παρέα μας . Σου ευχόμαστε καλές συγγραφικές διαδρομές , καλές και πολλές επιτυχίες και θα ήθελα να μας αποχαιρετίσεις με ένα μικρό απόσπασμα από ένα διήγημά σου!!

Εγώ σε ευχαριστώ για την φιλοξενία και τις ωραίεες ερωτήσεις σου. Θα παραθέσω την αρχή απο το διήγημα μου Νόστος, στο οποίο ο κεντρικος ήρωας επιστρέφει στην Ελλάδα ύστερα απο δεκαετίες διαμονής στο εξωτερικό και ταξιδεύει στην επαρχία για να επισκεφτεί το πατρικό του σπίτι, απο το οποίο έφυγε παιδί.

Χάρμα οφθαλμών η θέα! Μια απέραντη κυματιστή κουβέρτα ομίχλης καλύπτει ολάκερο τον κάμπο, ενώ στο βάθος, στη γραμμή του ορίζοντα, αναδύεται θριαμβικά ο πύρινος δίσκος του ήλιου για να διαλύσει την πάχνη και να θερμάνει την πλάση. Με τον ίδιο τρόπο που πυρώνει την καρδιά μου η λαχτάρα να φτάσω ξανά στην πλαγιά όπου είναι χτισμένο του παππού μου το σπίτι.

Απαράλλαχτος έχει μείνει ο τόπος εδώ, δύσβατο κι άγριο είναι το μέρος μα δεν αποδιώχνει τον άνθρωπο, τον καλοδέχεται. Τα στήθη φουσκώνουν από τον τσουχτερό βουνίσιο αγέρα και τα ρουθούνια ανοίγουν διάπλατα για να υποδεχτούν τις οσμές της νοτισμένης γης. Και καθώς καθαρίζει η ατμόσφαιρα, λαγαρίζει κι ο νους και ξεφορτώνεται τις συνηθισμένες του έγνοιες. Κι αν τα καταφέρει να ξεστρατίσει ολότελα, να απομακρυνθεί από της καθημερινότητας τα τετριμμένα προβλήματα, αποξεχνά για λίγο τη σκληρότητα της ζωής και περιπλανιέται αχαλίνωτος στης φύσης τα σεπτά μονοπάτια.

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιάς Χαλάρωσης” στο Facebook