Οι άμαξες , η ιστορία τους και οι αμαξάδες…

Η άμαξα, μια από τις σπουδαιότερες τεχνολογικές  εφευρέσεις, γεννήθηκε  από την προσαρμογή του τροχού στο έλκηθρο (που ήταν γνωστό από το 7.000 π.Χ.).

Με αυτήν, ο άνθρωπος μπορούσε, χρησιμοποιώντας τα ίδια ζώα, να μετακινήσει πολλαπλάσια φορτία,

αφού με τον τροχό αλλά και με την κατασκευή πιο ομαλών δρόμων έπαψε να υπάρχει το πρόσθετο βάρος

που δημιουργούσε το σύρσιμο των φορτίων πάνω στον ανώμαλο έδαφος.

Η άμαξα ήταν επινόηση των Σουμερίων και των Χετταίων στη Μεσοποταμία γύρω στο 3500 π.Χ.

Η εξημέρωση του αλόγου και η εφεύρεση του ακτινωτού τροχού, που συνέπεσαν χρονικά,

έγιναν από κοινού η αιτία να δημιουργηθεί το άρμα που προκάλεσε επανάσταση στον τρόπο που γινόταν, ως τότε, ο πόλεμος.

Τα άρματα ήταν τα «ταξί»  των μαζών, γιατί μετέφεραν τους βαριά εξοπλισμένους πολεμιστές στο πεδίο της μάχης. 

Τα πρώτα άρματα λοιπόν εμφανίζονται τη 2η π.Χ. χιλιετία και  χρησιμοποιούνται από τους Αιγύπτιους και τους Χετταίους (ελαφρύ δίτροχο πολεμικό άρμα) από τους Ασσύριους.

Είναι άπειρες οι μορφές των αμαξών που μας είναι γνωστές από την πιο αρχαία εποχή μέχρι σήμερα. 

Ξεκινάμε με τις πρωτόγονες δίτροχες με γεμάτες ρόδες,  δίχως ακτίνες  (άμαξες των Σουμερίων) που τις έσερναν βόδι,

τα δραπανηφόρα άρματα των Περσών,

τα αρχαία δίτροχα άρματα των ιππικών αγώνων,

τα θωρακισμένα άρματα της φαντασίας των καλλιτεχνών της Αναγεννήσης,

τους προδρόμους των σημερινών αρμάτων από τα δίτροχα ιστιοφόρα αμάξια της Σινικής ερήμου,

τις πρωτόγονες λυόμενες βοδάμαξες της δικής μας Πρέσπας,

τις τετράτροχες  ταχυδρομικές άμαξες του μεσαίωνα, που τις έσερναν πολλά ζευγάρια αλόγων

μέχρι τις άμαξες των καραβανιών της αμερικάνικης δύσεως.

Συναντάμε τα εξελιγμένα δίτροχα μόνιππα περιπάτου των αρχών του περασμένου αιώνα,

μέχρι τις πολύπλοκες μορφές των τετράτροχων αμαξιών από τις ξύλινες τετράτροχες βαριές καρότσες,

τους αραμπάδες του κάμπου,

μέχρι τα διάφορα τετράτροχα και δίτροχα αμάξια αναψυχής του 19ου αιώνα, που και σήμερα ακόμα σώζονται αρκετά σε πολλά μέρη της πατρίδας μας.

Τις πιο εξελιγμένες  και πολυτελείς μορφές έλαβαν τα τετράτροχα αμάξια από τον 17ο αιώνα και μετά.

Ανάμεσα σ’ αυτά μια ξεχωριστή θέση κατέχουν οι άμαξες των βασιλιάδων και των αρχόντων της Ευρώπης,

που και σήμερα κάποια κατάλοιπα τους ανασύρονται από τον κόσμο του παρελθόντος και παίρνουν μέρος σε ιδιαίτερα επίσημες τελετές,

όπου καταβάλλεται προσπάθεια να διατηρηθεί η παράδοση.

Το πιο σπουδαίο στοιχείο των αμαξών, που φανερώνει όλη τη σοφία και τη γνώση των κατασκευαστών τους, είναι τα σχέδια.

Απ’ αυτά μαντεύουμε την τελειότητα και την ποιότητα που μπόρεσαν να δώσουν στις διάφορες λεπτομέρειες οι τεχνίτες,

υπερβαίνοντας κάποτε τη λειτουργική σκοπιμότητα, φθάνοντας σ’ ένα όνειρο ξυλογλυπτικής.

Ιδιαίτερα την εποχή του μεγάλου πάθους του μπαρόκ, δεν μπορούσες να ξεχωρίσεις αν έβλεπες μπροστά σου μια άμαξα ή ένα κινούμενο τέμπλο.

Εκτός όμως από τα αμάξια αναψυχής και περιπάτου που είναι έργα μεγάλης πολυτέλειας και ανέσεως (τουλάχιστον αυτά που έγιναν τον 19ο και τον 10ο αιώνα),παράλληλα πάντοτε βάδιζε το αμάξι του καθημερινού μόχθου,

το αμάξι που βοηθούσε τους ανθρώπους στις γεωργικές τους εργασίες,

δίτροχο ή τετράτροχο, που το έσερναν άλογα, μουλάρια ή βόδια.

Τέτοιες καρότσες αποτελούν αντιπροσωπευτικά αριστουργήματα της τέχνης των μαστόρων κάθε τόπου.

Οι πιο όμορφες απ’ αυτές επιδεικνύονται στα διάφορα λαϊκά πανηγύρια, στις χώρες της

Βαλτικής,

στη Βαυαρία,

στα Βαλκάνια,

την Ιταλία,

την Ισπανία,

την Πορτογαλία

και τις χώρες της Λατινικής Αμερικής,

όπου κάποτε επάνω τους έχουν ιστορηθεί ολόκληρες σκηνές καθημερινής ζωής.

Το Μιλάνο ήταν η πόλη των αμαξών.

Αν και η πόλη είχε μόλις 80.000 κατοίκους ο αριθμός των αμαξών έφτανε τις 1.586.

Το να ενοικιάσει κάποιος μια άμαξα δεν ήταν δύσκολο. Ήταν όμως μια υπηρεσία ακριβή.

Ή πρώτη απόπειρα δημόσιας μαζικής μεταφοράς ήταν μια έμπνευση του μαθηματικού και φιλόσοφου Πασκάλ.

Ο Πασκάλ πρότεινε να υπάρχουν άμαξες με μεγάλη καρότσα και δυνατότητα μεταφοράς τουλάχιστον έξι ατόμων.

Αυτές οι άμαξες θα είχαν προκαθορισμένη και υποχρεωτική διαδρομή. Τις ονόμασε Omnibus και η πρώτη διαδρομή πραγματοποιήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1662.

Το κόμιστρο ήταν προσιτό κι έτσι η υπηρεσία διαδόθηκε πολύ γρήγορα.

Τον 18ο αιώνα οι καρότσες έγιναν πιο πολυτελείς και μεγαλύτερες. Μεταφέρουν πλέον 8 επιβάτες και υπήρχε διαθέσιμος χώρος για αποσκευές.

Η πιο γνωστή άμαξα της εποχής ήταν αυτή της Λυών και αποτέλεσε πρότυπο άμαξας δημόσιας συγκοινωνίας για πολλά χρόνια.

Οι άμαξες και οι αμαξάδες στην Ελλάδα

Η άμαξα έχει συνδεθεί στενά με την κοινωνική ζωή της Παλιάς Αθήνας.Από την πρώτη καρότσα, επί εποχής Όθωνα, με τον φουστανελοφόρο καροτσέρη της

μέχρι τα τελευταία απομεινάρια, που επέμεναν πεισματικά ακόμη και τη δεκαετία του 1930 εναντίον των αυτοκινήτων, όλα αποτελούν μια μεγάλη ιστορία της καθημερινής ζωής των Αθηναίων.

Πόσων και πόσων ειδών αμάξια, ιδιωτικά κι αγοραία, δεν περιφέρονταν στους δρόμους της Παλιάς Αθήνας!

Δεν άργησε να εμφανιστεί και το μόνιππο (1906) που κατέκτησε αμέσως την πιάτσα, καθότι ελαφρύ κι ευμεταχείριστο: οι γνωστές “Μαρίκες”.

Μιλώντας για πιάτσα, το μυαλό μας πάει αυτομάτως στον αμαξά. Συμπαθής, περίεργος, γκρινιάρης, αλλιώτικος…

Οι περισσότεροι αμαξάδες ήταν κατά σειρά Κορίνθιοι, Θηβαίοι, Λιδωρικιώτες και… Αθηναίοι. Αντιζηλίες κι εχθρότητες καθημερινές!

Ιδιαίτερα Κορίνθιοι και Λιδωρικιώτες, καβγάδιζαν πώς θα αποκλείσουν οι μεν τους δε από τα νυχτερινά αγώγια μεγάλων χορών ή από τα αγώγια εκδρομών και μεγάλων αποστάσεων. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι τσακωμοί αυτοί ήταν αιματηροί.

Ανάλογα την πιάτσα και η υπόσταση του αμαξά…

Άλλο οι αμαξάδες του Συντάγματος, άλλο των Χαυτείων, άλλο της Ομονοίας, άλλο της πλατείας Λαυρίου, άλλο του Σταθμού και πάει λέγοντας!

Εδώ, καθένας αμαξάς έχει το όνομά του ή πιο συνηθισμένα ακόμη, το παρατσούκλι του. Αν δεν ξέρεις πώς θα ζητήσεις τον αμαξά στην πιάτσα, έκανες μια τρύπα στο νερό.

Θέλω τον Ψαθά, τον Χάρο, τον Σαρδανάπαλο, τον Πάπια, τον Πρίγκιπα, τον Καβαλάρη,

τον Μπουκαλάκια, τον Πατρινό, τον Μπόγια, τον Παλιγενεσία, τον Τζόγια, τον Γαλέτα και φυσικά, τον Μανώλη τον Τραμπαρίφα…

Νύχτα με μέρα!!!

Όσοι δούλευαν την ημέρα σπάνια έβγαιναν τη νύχτα στην πιάτσα, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Εκτός κι αν έπαιρναν συγκεκριμένο πελάτη.
Αντίστροφα, τα αμάξια της νύχτας: Αυτοί δεν έβγαιναν την ημέρα εκτός αν ήταν να πάνε σε καμιά κηδεία! 

Τα νυχτερινά αμάξια ήταν ένα ποίημα φουτουριστικής σχολής. Η κουκούλα τους έμοιαζε με χαλασμένο ακορντεόν.

Το εσωτερικό τους ήταν “ντυμένο” με ένα ύφασμα αμφιβόλου χρωματισμού, ενώ τα μαξιλάρια νόμιζες ότι ήταν παραγεμισμένα με σιδερένιες σούστες.

Δεν έλειπε και το χαλάκι σε στιλ “κουρελί”, ενώ την εικόνα συμπλήρωναν τα φανάρια με τα βρώμικα τζαμάκια που έσταζαν και μύριζαν διαρκώς πετρέλαιο.

Τίποτε, βεβαίως, δεν χάλαγε τη “ζαχαρένια” των αμαξάδων. Το επάγγελμα του “ηνίοχου” μεταφερόταν με ιδιαίτερη υπερηφάνεια από πατέρα προς γιο κι αργότερα προς εγγονό.

Φυσικά δεν ήταν όλα τα αμάξια της “παλαιοντολογικής σχολής”.

Υπήρχαν ανοικτά λαντώ, βικτώριες καθαρές, καουτσουτέ, φρεσκοβερνικωμένες με ωραία άλογα,

με χάμουρα που άστραφταν και με αμαξάδες καλοντυμένους με “μακρές βαθυκύανες ρεντιγκότες”, με μπότες που έφταναν μέχρι το γόνατο και ψηλά καπέλα.

Αυτές τις άμαξες “κυνηγούσαν” ιδιαίτερα οι εποχούμενοι γλεντζέδες, που περιφέρονταν από μπυραρία σε μπυραρία.

Ήταν της μόδας το αμάξι να σταματά και τα γαλόνια του αφρώδους ποτού να σερβίρονται μέσα στο αμάξι. 

πηγή πληροφοριών: https://www.rethemnosnews.gr,

πληροφοριακά άρθρα με γενικό τίτλο “Η Αθήνα μέσα σε 40 χρόνια” του Μιλτ.Λιδωρίκη, που δημοσίευσε η “Εστία” τον Μάρτιο του 1929

Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο Facebook ή Την ομάδα μας στο Facebook