Χειραψία: Η ιστορία της. Πως προέκυψε;

Σχεδόν καθημερινά στις κοινωνικές μας συναναστροφές κάνουμε χειραψίες. Άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο.

Πρόκειται για ένα άγγιγμα των χεριών που έρχεται από τα βάθη των αιώνων κι έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα.

Για αιώνες, η χειραψία ήταν μια κίνηση που υποδήλωνε έναν χαιρετισμό μεταξύ δύο προσώπων.

 Μερικές φορές  και μια δεσμευτική σωματική επαφή για την επίτευξη μιας συμφωνίας.

Στην εποχή του κοροναϊού, ωστόσο, έφτασε να θεωρείται μια απαγορευμένη χειρονομία αφού μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση της ασθένειας.

Παρ’ όλα αυτά η χειραψία υπάρχει με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο εδώ και χιλιάδες χρόνια.

 Κάποιοι πιστεύουν ότι ξεκίνησε ως ένας τρόπος για να δηλώσουν τις ειρηνικές τους προθέσεις οι άνθρωποι.

Ένα έθιμο χιλιάδων ετών: υπάρχει ένα ασσυριακό ανάγλυφο που εικονίζει τον βασιλιά Σαλμανασέρ Γ’

να σφίγγει το χέρι ενός Βαβυλώνιου ηγέτη επισφραγίζοντας τη συμμαχία μεταξύ τους.

Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, η αρχαία λέξη «χειραψία» (από το «χειρ+άπτω»)

είναι το αμοιβαίο κράτημα και σφίξιμο της παλάμης του δεξιού χεριού μεταξύ δύο προσώπων ως χαιρετισμός, επιβεβαίωση συμφωνίας ή έκφραση συγχαρητηρίων.

Είναι ενδιαφέρουσα η νοηματική εξέλιξη του όρου: η αρχική σημασία της χειραψίας ήταν «πυγμαχία – παλαιστική λαβή».

 Ίσως αυτοί που σφίγγουν υπερβολικά τα χέρια των άλλων, δείχνοντας τη ρώμη τους και τη συνεπακόλουθη υπεροχή τους έναντι του άλλου,

να έχουν κατά νου την αρχική σημασία της λέξης…

Πάντως, σύμφωνα με το σαβουάρ βιβρ, μια τέτοια χειραψία είναι απαράδεκτη, όπως και αυτή που χαρακτηρίζεται «χειραψία του ψόφιου ψαριού»,

στην οποία κάποιοι αντί να δώσουν την παλάμη τους για χειραψία απλώς τείνουν άτονα την άκρη των δαχτύλων, χωρίς να σφίγγουν καθόλου το άλλο χέρι…

Παροιμιώδης είναι και η «χειραψία του πολιτικού», που είναι μεν θερμή, καθώς προϋποθέτει και το πιάσιμο του μπράτσου του άλλου ανθρώπου με το αριστερό χέρι,

αλλά είναι ηλίου φαεινότερων πως είναι κάλπικη.

 Κάτι που δεν συνέβαινε παλιότερα, όταν μια συμφωνία επισφραγιζόταν με το δόσιμο των χεριών, που δέσμευε τους συμβαλλομένους όπως το γραπτό συμβόλαιο σήμερα.

Τότε, αυτοί που έκαναν χειραψία, που «έδιναν τα χέρια», έλεγαν πως «κάνουν τόκα», από το ιταλικό «toccare» που σημαίνει «αγγίζω».

Ο συμβολισμός της χειρονομίας είναι σαφής:

Οι αρχαίοι Ελληνες, όπως οι ομηρικοί ήρωες, συνήθιζαν να κάνουν χειραψία για να υποδηλώσουν πως κανείς από τους δύο δεν απειλούσε τον άλλο.

Στη χειραψία δίνεις το δεξί σου χέρι για να δουν όλοι πως δεν είσαι οπλισμένος, και όχι μόνο αυτό,

 παρά κουνάς και το χέρι πάνω-κάτω, το ανεβοκατεβάζεις, για να σιγουρευτεί ο απέναντί σου πως δεν κουβαλάς κανένα κρυφό μαχαίρι στο μανίκι!

Ο Όμηρος  αναφέρθηκε πολλές φορές σε χειραψίες στην «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια», σχετίζοντάς τες με ικεσίες κι απόδειξη εμπιστοσύνης.

 Βέβαια, η κίνηση αυτή είναι αγαπημένο μοτίβο στους αρχαίους μας αμφορείς και στα διάφορα δοχεία που σώζονται στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους.

Στις επιτύμβιες στήλες συχνά υπήρχε εικόνα του νεκρού που έσφιγγε τα χέρια με κάποιο μέλος της οικογένειάς του,

είτε ως ένας τελευταίος χαιρετισμός στο αγαπημένο πρόσωπο που έφυγε είτε ως ένα σύμβολο του αιώνιου δεσμού που υπάρχει μεταξύ ζώντων και νεκρών.

Στην αρχαία Ρώμη, η χειραψία γινόταν για να δείξει εμπιστοσύνη αλλά και φιλία.

Τα χέρια που ενώνονταν για έναν κοινό σκοπό έφτασαν να κοσμούν μέχρι και τα νομίσματα της αυτοκρατορίας.

Η χρήση βέβαια της χειραψίας ως καθημερινού χαιρετισμού είναι πιο πρόσφατο φαινόμενο.

Μερικοί ιστορικοί θεωρούν ότι την καθιέρωσαν τον 17ο αιώνα οι Κουακέροι, δηλαδή τα μέλη της εκκλησίας του περιπλανώμενου ιεροκήρυκα Τζορτζ Φοξ

που αντιμετώπιζαν την κίνηση αυτή πιο σωστό χαιρετισμό από το να κάνουν υπόκλιση ή να βγάζουν το καπέλο τους.

Η συνήθεια αυτή καθιερώθηκε τον 18ο αιώνα, με εγχειρίδια να κυκλοφορούν για τις σωστές τεχνικές χειραψίας.

Μάλιστα τότε άρχισαν να ξεχωρίζουν και συγκεκριμένα είδη χειραψίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η βικτωριανή χειραψία που ήταν στιβαρή αλλά όχι τόσο δυνατή.

Όπως αναφέρει κι ένα φυλλάδιο του 1877, «ένας κύριος που αγενώς πιέζει το χέρι που του προσφέρεται για χαιρετισμό ή υπερβολικά το κουνάει, δεν θα έχει ποτέ την ευκαιρία να επαναλάβει αυτήν την προσβολή».

Μέσα στην πορεία του χρόνου, οι επικοινωνιολόγοι έφτασαν να αναλύουν όλες τις λεπτομέρειες της κάθε χειραψίας,

καταλήγοντας σ’ ένα προφίλ όσων δίνουν τα χέρια αλλά και της ίδιας της κίνησης.

Έτσι, μπορεί κάποιος να διαβάσει για χειραψία – γάντι, που συνηθίζουν να κάνουν οι πολιτικοί

 όταν πιάνουν με τα δύο τους χέρια την παλάμη του άλλου, προσπαθώντας να δείξουν ότι του έχουν εμπιστοσύνη ή ότι είναι ειλικρινής.

Η πιο σωστή χειραψία θεωρείται όταν ο άνθρωπος απλώνει το χέρι του σε θέση παράλληλη με το έδαφος,

σκύβοντας ελαφρώς το κορμί μπροστά, και μόλις πιάσει την παλάμη του άλλου την ανεβοκατεβάζουν δύο με τρεις φορές.

Ωστόσο, η πανδημία του covid  έπληξε καίρια το έθιμο της χειραψίας αντικαθιστώντας την ή μάλλον υποκαθιστώντας την με δυο άλλες κινήσεις χαιρετισμού,

που είναι μεν αγγίγματα των άκρων, αλλά δεν προϋποθέτουν την επαφή των χεριών μέσω του σφιξίματος της παλάμης.

Η πρώτη ονομάζεται  «γρονθαψία», κατά το «χειραψία», ένας μάλλον αδόκιμος όρος, που ωστόσο κάνει τη δουλειά του,

περιγράφοντας τον χαιρετισμό δυο ανθρώπων μέσω της στιγμιαίας επαφής που κάνουν τείνοντας τις σφιγμένες τους γροθιές.

Η δεύτερη ονομάζεται τον αγκωνισμός , δηλαδή τον χαιρετισμό μέσω του αγγίγματος των αγκώνων

(που δεν πρέπει να τον συγχέουμε με τον «διαγκωνισμό», που είναι το σπρώξιμο με τους αγκώνες για να ανοίξουμε δρόμο), αυτός είναι κάπως φαιδρός και γίνεται κυρίως σαν αστείο.

Επίσης, κάποιοι που έχουν μεγάλη οικειότητα μεταξύ τους και διάθεση να αστειευτούν με όλα αυτά, φτάνουν στο σημείο να χαιρετιστούν αγγίζοντας τους γοφούς τους σαν να εκτελούν χορευτική φιγούρα…

Κάποιοι είναι βέβαιοι πως η χειραψία δεν θα πεθάνει ποτέ, ενώ άλλοι,

πιο ψυχροί και ορθολογιστές, που τη βρίσκουν έτσι κι αλλιώς επικίνδυνη, ως φορέα μεταδοτικών νόσων,

θεωρούν πως η πανδημία θα την εξαφανίσει τελικά τη χειραψία και θα χαιρετιόμαστε πλέον μόνο εξ αποστάσεως, νεύοντας και κουνώντας το χέρι.

 Ίσως αυτό να είναι πιο υγιεινό, όμως είναι πιο στεγνό.

Φαίνεται πως τη μάσκα που μας προστατεύει μισοκρύβοντας το πρόσωπό μας τελικά θα τη φοράμε και στην ψυχή.

πηγή πληροφοριών: https://www.efsyn.gr/, https://arxaia-ellinika.blogspot.com/

Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο Facebook ή Την ομάδα μας στο Facebook