Όταν τα Πατήσια ήταν η εξοχή της Αθήνας…

Απο τις κεντρικές αρτηρίες της Αθήνας η οδός Πατησίων

είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μείζονα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την πολιτισμική ταυτότητα της Αθήνας.

Παλιά τα Πατήσια τα αποκαλούσαν «Παραδείσια» λόγω των ωραίων κήπων με τους πολλούς κυπαρισσώνες.

Νερά, πράσινο, ξακουστή παραγωγή ντομάτας στα αμέτρητα περιβόλια -αργότερα και πατάτας ιδεώδης τόπος να μένει κανείς.

Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ ήταν και η έδρα του Σουλτάνου, του πολυχρονεμένου Πατισάχ, στις λίγες του επισκέψεις στην Αθήνα.

Πες-πες οι πρόγονοί μας το «στου Πατισάχ», τους έφυγε κάποια στιγμή το «χ» και έμεινε παραφθαρμένο, όπως τόσες ονομασίες εκείνη την εποχή, το «Πατήσια».

Ο περιηγητής Edmont About, που τόσα κείμενα μας άφησε για την Αθήνα του 1854, γράφει:

Οι περιπατητές που μαζεύονται σ’ αυτό το δρόμο μπορούν να βλέπουν, όταν το επιτρέπει η σκόνη, ένα από τα ωραία πανοράματα του κόσμου.

Έχουν μπροστά τους την Πάρνηθα, κομμένη από μια  χαράδρα.

Πίσω τους η Αθήνα και η Ακρόπολη. Δεξιά ο Λυκαβηττός. Αριστερά η θάλασσα, τα νησιά και τα βουνά του Μοριά.

Στον χώρο της προϋπήρχε αγροτικός δρόμος που οδηγούσε στην Πάρνηθα. Η χωροταξική διαμόρφωση της οδού ξεκίνησε το 1841 και βασίζονταν στο προϋπάρχον ίχνος του αγροτικού δρόμου.

Στην οδό πραγματοποιήθηκαν την εποχή εκείνη και πολλές δενδροφυτεύσεις με την μέριμνα της βασίλισσας Όλγας.

Στα χρόνια του βασιλέως Όθωνος η Πατησίων αποτέλεσε το κεντρικό σημείο ψυχαγωγίας για τις κυρίες και τους νέους όλων των κοινωνικών τάξεων,

αλλά και τους ξένους προσκεκλημένους που κατέφευγαν σ΄αυτήν και το Πεδίον του Άρεως για περίπατο κατά τις Κυριακές και τις αργίες.

Μια διαφορετική και σίγουρα ωραία εικόνα έδινε η οδός Πατησίων κάθε Πέμπτη και Κυριακή, κατά την περίοδο της Belle Époque.

 Εδώ συναντούσε κανείς ρομαντικούς περιπατητές, κυρίες με φέσια και άλλες, ντυμένες με ευρωπαϊκά φορέματα περιπάτου, ηδυπαθείς δανδήδες και ποιητές ντυμένους σε στιλ λόρδος Βύρων!

Όλοι πήγαιναν στις παραστάσεις της μπάντας του στρατού που δινόντουσαν επάνω σε μια πολυγωνική εξέδρα κοντά στη περιοχή όπου αργότερα θα δημιουργηθεί το Πεδίο του Άρεως.

Από εκεί πήρε μάλιστα τ’όνομά του ο γειτονικός οικισμός: «Πολύγωνο».

Η εικόνα των περιπατητών ήταν ιδιαίτερα σουρεαλιστική,

αφού οι προτιμήσεις τους, για το ποια μεριά πεζοδρομίου θα διάλεγαν, γινόταν με καθαρά ταξικά κριτήρια!

 Η αριστοκρατία πήγαινε δεξιά ενώ φαντάροι, νταντάδες, υπηρέτες και λοιπός λαουτζίκος πήγαιναν αριστερά.

 Ο τρόπος αυτός διασκέδασης είχε οικογενειακό χαρακτήρα και ειδικότερα για τις γυναίκες των χαμηλότερων  εισοδηματικών στρωμάτων της εποχής, η έξοδος στην Πατησίων συνιστούσε μοναδική ευκαιρία για να ξεφύγουν  από το σπίτι.

Η επίσκεψη στην οδό γίνονταν είτε με τα πόδια, είτε με άμαξες. Συνιστούσε κεντρικό κοσμικό γεγονός στην ζωή της πόλης και το τιμούσε και το βασιλικό ζεύγος που την επισκεπτόταν  έφιππο στην οδό.

Στην Πατησίων, κοντά στο σημερινό Πολυτεχνείο, λειτουργούσε από το 1839 το δεύτερο στέκι των Βαυαρών που ζούσαν στην Αθήνα: το «Pausilypum» («Παυσίλυπο»).

Η μπυραρία αυτή εξυπηρετούσε κυρίως Βαυαρούς στρατιώτες και κινούνταν πάντα στη σκιά του «Πράσινου δένδρου»∙ ένα είδος στρατιωτικής λέσχης στη περιοχή του Κεραμεικού.

Το πανηγύρι της Πρωτομαγιάς

Ιδιαίτερα την ρομαντική περίοδο (1862-1880) η λέξη «Πατήσια» και η λέξη «Πρωτομαγιά» ήταν ταυτόσημες.

Όπως ήδη είπαμε, τα Πατήσια ήταν γεμάτα περιβόλια, τα νερά ήταν άφθονα.

Διαμορφωνόταν έτσι ένα ιδεώδες περιβάλλον για τη γιορτή της Άνοιξης, για γλέντι μέσα στη φύση.

 Οι παλιοί Αθηναίοι λάτρευαν τα λουλούδια. Έτσι η γιορτή των λουλουδιών ήταν γι’αυτούς αφορμή για ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της χρονιάς.

Παραμονή κι ανήμερα της Πρωτομαγιάς όλη η περιοχή γέμιζε κόσμο. Άλλοι με άμαξες, οι πιο πολλοί με τα πόδια, έτρωγαν κι έπιναν και κατά την καθιερωμένη έκφραση: «έπιαναν τον Μάη».

Στου Λεβίδη, στο ύψος του Αγίου Λουκά, οι Αθηναίοι αγόραζαν στεφάνια με λουλούδια τριαντάφυλλα και πασχαλιές.

Πενήντα λεπτά ο «Μάης». Άλλοι τον κρεμούσαν στο φανάρι της άμαξας, άλλοι τον μετέφεραν γεμάτοι ενθουσιασμό, επιδεικνύοντάς τον.

Το βράδυ όλα τα σπίτια θα είχαν το στεφάνι τους στην εξώπορτα, το μπαλκόνι ή το παράθυρο.

Οι εορταστές με το απαραίτητο τριαντάφυλλο στ’αυτί  χόρευαν, τραγουδούσαν, έλεγαν αστεία.

 Το ρετσινάτο της Κούλουρης, σωστό κεχριμπάρι, έρεε άφθονο. Αρνί ψητό, αυγά, σκορδαλιά, ντολμαδάκια με κληματόφυλλα,

γιαούρτι σακουλίσιο ήταν τα αγαπημένα φαγητά, με τα οποία φρόντιζαν όλοι να έχουν εφοδιαστεί απ’το σπίτι.

Άλλοι πιο οργανωμένοι έψηναν αρνιά στη σούβλα. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κάθονταν στα εξοχικά κέντρα και τις μπυραρίες. Πραγματικό αδιαχώρητο…

Έως την δεκαετία του 1880 η Πατησίων, αλλά και το παρακείμενο Πεδίον του Άρεως μονοπωλούσαν την αγάπη του κόσμου.

Η όψη της Πατησίων αλλάζει την περίοδο του Μεσοπολέμου που ακολούθησε (1910-1940). Πατήσια και Πατησίων αναβαθμίζονται, γεμίζουν ταβέρνες, μπυραρίες, κέντρα αναψυχής και κινηματογράφους.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το τραμ (γραμμή 3) που έφτανε μέχρι το τέρμα της Πατησίων. Εκεί συναντούσε κανείς και το «Θηρίο»  που ανέβαινε αγκομαχώντας προς Κηφισιά. Ο δρόμος τότε έκλεινε με μια χονδρή αλυσίδα που έκανε αρκετή εντύπωση στους ευφάνταστους προγόνους μας, ώστε να ονομάσουν το μέρος «Αλυσίδα»! Η δημιουργία, τέλος, άλλου ενός πράσινου πάρκου, εναλλακτικά προς τον Βασιλικό Κήπο, από τα μέσα της δεκαετίας του ’30, του πάρκου του Πεδίου του  Άρεως, έφερε ακόμη περισσότερο κόσμο στην περιοχή.

Με την έλευση του 20ου αιώνα άρχισαν να χτίζονται με ταχύτητα γεωμετρικής προόδου στην Πατησίων επιβλητικά κτίρια και κατοικίες που κατέστησαν την οδό, μιας από τις πυκνοδομημένες οδούς της Αθήνας.

Καθ όλο το μήκος της οδού είναι διάσπαρτα πλήθος αρχιτεκτονικών οικοδομημάτων σπανίας αισθητικής και ποικίλων ρυθμών, που καταμαρτυρούν το υψηλό κύρος και την μεγάλη κοινωνική αίγλη της, τις προηγούμενες δεκαετίες.

Πηγή πληροφοριών: http://bit.ly/2ZSTP57

Πηγή φωτογραφιών: J. Beck (εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, φύλλο της 28ης Μαρτίου 1999).

Ακολουθήστε τη σελίδα μας στο Facebook ή Την ομάδα μας στο Facebook