Ολυμπιακή φλόγα : Αφή και λαμπαδιοδρομία

Στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες η φλόγα πρωτοεμφανίστηκε στο Άμστερνταμ το 1928.

 Άναψε επί τόπου και σηματοδότησε την έναρξη των αγώνων στις 28 Ιουλιου . Την ίδια διαδικασία ακολούθησαν και για τους Ολυμπιακούς αγώνες του Λος Άντζελες το 1932.

Η ιδέα της αφής της φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία, καθώς και η λαμπαδηδρομία που ακολουθεί για τη μεταφορά της στον τόπο τέλεσης των αγώνων,

ήταν του γερμανού αθλητικού παράγοντα Καρλ Ντιμ (1882-1962), που υπηρέτησε το ναζιστικό καθεστώς,  που μαζί με τον δικό μας Ιωάννη Κετσέα, είχαν την τελική ιδέα της Λαμπαδηδρομίας

και της Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας και υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στις 20 Ιουλίου 1936 για τους Ολυμπιακούς αγώνες του Βερολίνου.

Η προθιέρια Κούλα Πράτσικα ανάβει τη δάδα του πρώτου λαμπαδηδρόμου Κώστα Κονδύλη

Έφτασε στο Βερολίνο 1 Αυγούστου και έσβησε με τη λήξη των αγώνων στις 16 Αυγούστου 1936.

 Η Αφή της ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ Φλόγας και το τελετουργικό καθιερώθηκε από τότε να τελείται στην Αρχαία Ολυμπία.

Το σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων, που αποτελεί το συνδετικό στοιχείο των παλαιών και των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, μεταφέρεται σε όλο τον κόσμο,

ώστε με συμβολικό τρόπο να ενώσει τις πέντε ηπείρους πετυχαίνοντας τον απώτατο στόχο:

την ενδυνάμωση της σημασίας της Ολυμπιακής Εκεχειρίας,

την παύση των εχθροπραξιών κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων

και την πραγματοποίηση του ονείρου της Παγκόσμιας Ειρήνης.

   Η Τελετή Αφής και λαμπαδηδρομίας της Ολυμπιακής Φλόγας καλλιεργεί κάθε φορά αισθήματα φιλίας, αλληλεγγύης και συναδέλφωσης ανάμεσα στους νέους όλου του κόσμου και αποτελεί την ελπίδα για μια παγκόσμια ειρήνη.

Τι συμβολίζει η Ολυμπιακή Φλόγα;

Η Ολυμπιακή Φλόγα θεωρείται σύμβολο σύμβολο του ανθρώπου και της εφευρετικότητας.

Συμβολίζει επίσης «το φώς του πνεύματος, τη γνώση και τη ζωή».

Η καταγωγή της βρίσκεται στην αρχαία Ελλάδα.

Μια ιερή φλόγα αναβόταν από τις ακτίνες του ηλίου στην Ολυμπία και κρατούνταν αναμμένη καθόλη την διάρκεια των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων.

Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο του Προμηθέα, που έκλεψε την φωτιά από τον Δία,

η φωτιά είναι σύμβολο της ζωής και της ελευθερίας.

Ωστόσο στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε ακριβώς αυτή η τελετή της Αφής ούτε η διαδικασία με τους λαμπαδηδρόμους, όπως την ξέρουμε σήμερα.

Απλώς, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, υπήρχε στο Πρυτανείο της Αρχαίας Ολυμπίας πάντα αναμμένος ένας βωμός αφιερωμένος στην Εστία

με την Ιερή Φλόγα που είχε αναφθεί από τις ακτίνες του ήλιου με τη βοήθεια ενός κοίλου κατόπτρου.

Τι ακριβώς προβλέπει το τελετουργικό της αφής της ολυμπιακής φλόγας;

Στο τελετουργικό της αφής συμμετέχουν η πρωθιέρεια και οι ιέρειες,

οι οποίες πραγματοποιούν μια λιτή χορογραφία κατά τη διάρκεια της τελετής,

είναι ντυμένες κατά τον αρχαϊκό τρόπο, ενώ ακολουθούν συγκεκριμένη κινησιολογία και χορογραφία.

Σύμφωνα με το τελετουργικό, την Αφή την κάνει η Πρωθιέρεια στο χώρο του ναού της Ήρας (Ηραίον),

που βρίσκεται απέναντι από το ναό του Δία, στο αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας.

Εκεί η πρωθιέρεια ζητά τη βοήθεια του θεού του ήλιου Απόλλωνα ώστε να ανάψει η δάδα απαγγέλοντας την επίκληση.

Η Πρωθιέρεια, αμέσως μετά την επίκληση στο θεό Απόλλωνα, ανάβει τη δάδα με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου.

Έπειτα, η πρωθιέρεια κατευθύνεται προς το Στάδιο, μεταφέροντας τη φλόγα σε πήλινο αγγείο και με τη συνοδεία των ιερειών.

Η πομπή κάνει μία στάση στην ιερή Ελιά από την οποία ένας νέος που έχει εν ζωή και τους δύο γονείς του, κόβει ένα κλαδί, σύμβολο ειρήνης και έπαθλο νίκης

που δίνονταν κατά τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες στους νικητές.

Στο Στάδιο, η πρωθιέρεια ανάβει τη δάδα του πρώτου δρομέα και η λαμπαδηδρομία ξεκινά

με σκοπό να μεταφέρει την φλόγα στο στάδιο της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Τι αναφέρει η Πρωθιέρεια στην επίκλησή της προς τον θεό Απόλλωνα;

Ιερά σιωπή

Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, η θάλασσα και οι πνοές των ανέμων.

Όρη και Τέμπη σιγήστε.

Ήχοι και φωνές πουλιών παύσατε.

Γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς.

Απόλλωνα Θεέ του ήλιου

και της ιδέας του φωτός,

στείλε τις ακτίνες σου και άναψε της ιερή δάδα

για τη φιλόξενη πόλη

του (το όνομα της πόλης)

Και συ, ω Δία, χάρισε

ειρήνη σ’ όλους τους

λαούς της Γης και

στεφάνωσε τους νικητές

του Ιερού Αγώνα.

Τήνελλα ω Καλλίνικε

Τήνελλα!!!

Τι συμβαίνει αν έχει σύννεφα και δεν μπορεί να ανάψει η φλόγα;

Στην περίπτωση που έχει σύννεφα ή βρέχει και κατά συνέπεια δεν μπορεί να ανάψει η ολυμπιακή φλόγα, χρησιμοποιείται η φλόγα από τις πρόβες που έχουν προηγηθεί.

Για ένα δεκαήμερο πριν από την τελετή αφής, κάθε ημέρα πραγματοποιείται στον ιερό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας πρόβα ενόψει της τελετής.

Η φλόγα αυτή κρατείται. Κάθε φορά που η τελετή βαίνει ομαλώς και ανάβει η φλόγα, σβήνεται αυτή της προηγούμενης τελετής και κρατείται η νέα.

Έτσι, σε περίπτωση που την ημέρα της τελετής δεν έχει κατάλληλο καιρό, η δάδα του πρώτου λαμπαδηδρόμου

ανάβει από την εφεδρική φλόγα που έχει κρατηθεί σε ειδική λυχνία, έπειτα από την πιο πρόσφατη πρόβα.

Η τελευταία φορά που συνέβη κάτι τέτοιο ήταν στην τελετή αφής της φλόγας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ το 2000.

Το 2008 άλλαξε την τελευταία στιγμή η ώρα της τελετής της αφής, λόγω της πρόβλεψης της μετεωρολογικής υπηρεσίας για ακατάλληλο καιρό την προγραμματισμένη ώρα της τελετής.

Η επιλογή των Ιερειών και της Πρωθιέρειας είναι αρμοδιότητα της ΕΟΕ και συγκεκριμένα της Επιτροπής Λαμπαδηδρομίας.

Πρώτη Πρωθιέρεια το 1936 ήταν η Ελληνίδα καθηγήτρια χορού Κούλα Πράτσικα, πρωτοπόρος στον χώρο της.

Η Μαρία Μοσχολιού είναι η Πρωθιέρεια με τις περισσότερες παρουσίες σε τελετής αφής ολυμπιακής φλόγας για Θερινούς Αγώνες.

Ήταν η πρωθιέρεια στις διοργανώσεις του 1968, του 1972, του 1976 και του 1980.

Τρεις παρουσίες ως Πρωθιέρεια είχε η προκάτοχός της Αλέκα Κατσέλη (1956, 1960, 1964).

Από δύο παρουσίες έχουν οι Κατερίνα Διδασκάλου (1984, 1988), Μαρία Παμπούκη (1992, 1996) και Θάλεια Προκοπίου (2000, 2004).

Το 2008 είχε επιλεγεί η Μαρία Ναυπλιώτου και την προηγούμενη φορά, το 2012, η Ινώ Μενεγάκη,

που ήταν Πρωθιέρεια μέχρι και την τελετή αφής της φλόγας για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2003.

Από το 2014 νέα Πρωθιέρεια έχει επιλεγεί, με ομόφωνη απόφαση της Επιτροπής Λαμπαδηδρομία, η ηθοποιός Κατερίνα Λέχου.

Για το 2020 νέα Πρωθιέρεια έχει επιλεγεί η ηθοποιός Ξανθή Γεωργίου.

Οι Πρωθιέρειες επιλέγονται με την ολοκλήρωση της Αφής της Φλόγας για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς.

Τόσο η Πρωθιέρεια, όσο και οι Ιέρειες με τη Χορογράφο και τον συνθέτη προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους.

Η διαδρομή της Φλόγας

Κάθε φορά η διαδρομή της Ολυμπιακής Φλόγας απαρτίζεται από δύο σκέλη: το ελληνικό και το διεθνές.

Το ελληνικό δεν είναι κάθε φορά το ίδιο και ανάλογα με τον χρόνο που υπάρχει,

η ολυμπιακή λαμπαδηδρομία περνά από μεγάλες πόλεις της Ελλάδας μέχρι και την παράδοσή της στην οργανωτική επιτροπή της πόλης που φιλοξενεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Μια φορά μόνο δεν υπήρξε ελληνικό σκέλος στην λαμπαδηδρομία, το 1984, όταν σε αντίδραση για την εμπορευματοποίηση της Ολυμπιακής Φλόγας

από την Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων του Λος Άντζελες (που πουλούσε το δικαίωμα να είναι κάποιος λαμπαδηδρόμος),

μετά την τελετή αφής παραδόθηκε αμέσως η φλόγα στους διοργανωτές.

Οι λαμπαδηδρόμοι επιλέγονται για το ελληνικό κομμάτι της Λαμπαδηδρομίας από την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή

και ως προς το διεθνές κομμάτι από την Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων ή από τους κατά τόπου φορείς, από τους οποίους περνά η φλόγα.

Ο πρώτος λαμπαδηδρόμος το 1936 ήταν ο διπλωμάτης Κωνσταντίνος Κονδύλης.

Τα πρώτα χρόνια επιλέγονταν ως πρώτοι λαμπαδηδρόμοι προσωπικότητες της κοινωνικής ζωής,

αλλά από το 1960 καθιερώθηκε εθιμικά ο πρώτος λαμπαδηδρόμος να είναι αθλητής.

Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 που διοργανώθηκαν στην Αθήνα επελέγη ως πρώτος λαμπαδηδρόμος ο ακοντιστής Κώστας Γκατσιούδης.

Για τη διοργάνωση του 2008 στο Πεκίνο επελέγη ο ολυμπιονίκης του ταεκβοντό Αλέξανδρος Νικολαΐδης

και τέσσερα χρόνια μετά, για την διοργάνωση του 2012 στο Λονδίνο ο πρωταθλητής της κολύμβησης Σπύρος Γιαννιώτης.

Πάντα οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι είναι Έλληνες. Ποτέ ως τώρα δεν έχει επιλεγεί κάποια γυναίκα ως πρώτη λαμπαδηδρόμος.

Η κατασκευή και ο σχεδιασμός της δάδας που μεταφέρει την ολυμπιακή φλόγα στην πόλη διεξαγωγής των Αγώνων αποτελεί αρμοδιότητα της εκάστοτε Οργανωτικής Επιτροπής.

Η πρώτη δάδα κατασκευάστηκε το 1936 από την «Krupp», μια γερμανική εταιρεία γνωστή κυρίως για την παραγωγή χάλυβα και όπλων,

προμηθεύτρια της Γερμανίας τόσο στον Α’ όσο και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στο Αίθριο του Καλλιμάρμαρου υπάρχει το Μουσείο Δαδών,

όπου λειτουργεί μόνιμη έκθεση των δαδών που μετέφεραν την ολυμπιακή φλόγα στον τόπο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων, Θερινών και Χειμερινών, από το 1936 μέχρι σήμερα

Τα πιο περίεργα μέρη και μέσα που έχει βρεθεί η Ολυμπιακή Φλόγα

Το υψηλότερο σημείο από το οποίο έχει περάσει η ολυμπιακή φλόγα είναι η κορυφή του όρους Έβερεστ των Ιμαλαΐων,

όπου βρέθηκε κατά την διάρκεια της λαμπαδηδρομίας του 2008 για τους Αγώνες του Πεκίνου.

Στην τελευταία λαμπαδηδρομία, αυτήν για τους Χειμερινούς Αγώνες του 2014 στο Σότσι, η φλόγα πέρασε από τον Βόρειο Πόλο.

Επίσης τότε «βούτηξε» στη βαθύτερη λίμνη του κόσμου, τη Βαϊκάλη, στη νότια Σιβηρία.

Αυτή όμως δεν ήταν η πρώτη φορά που η φλόγα βρισκόταν μέσα στο νερό.

Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και το 2000, κατά την περιοδεία της στην Αυστραλία.

Επίσης η φλόγα έχει μεταφερθεί με πλοία και φρεγάτες.

Στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2006 στο Τορίνο μεταφέρθηκε από γονδολιέρηδες στην Βενετία,

ενώ στην επόμενη διοργάνωση του Βανκούβερ το 2010 από αθλητές του σερφ.

Το πρώτο ταξίδι της φλόγας με αεροπλάνο έγινε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Όσλο το 1962.

Η φλόγα έχει ταξιδέψει δύο φορές επάνω σε άλογα, το 1956 και το 1996,

ενώ μία φορά χρησιμοποιήθηκαν για αυτόν τον σκοπό καμήλες ώστε να διασχίσει την έρημο της Αυστραλίας το 2000.

Επίσης έχει μεταφερθεί το 1996 επάνω σε ινδιάνικο κανό, σε ποταμόπλοιο του Μισισιπί αλλά και σε βαγόνι του Union Pacific, του πρώτου διηπειρωτικού σιδηρόδρομου.

Τέλος, τρεις φορές έχει βρεθεί στο διάστημα.

Για την ακρίβεια, στην πορεία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996, του Σίδνεϊ το 2000 και τους Χειμερινούς του Σότσι το 2014,

αστροναύτες και κοσμοναύτες έκαναν περίπατο στο Διάστημα με τις αντίστοιχες ολυμπιακές δάδες (αλλά όχι και τη φλόγα).

Τι συμβαίνει αν σβήσει η Φλόγα πριν το τέλος των αγώνων

Η φλόγα κανονικά σβήνει κατά την διάρκεια της τελετής λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Με το σβήσιμό της σηματοδοτείται το τέλος της διοργάνωσης και η έναρξη προετοιμασίας για την επόμενη, τέσσερα χρόνια μετά.

Το 1976 συνέβη ένα απρόοπτο στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μόντρεαλ.

Εξαιτίας νεροποντής η Ολυμπιακή φλόγα στον βωμό έσβησε και ένας εργάτης,

με φόβο ότι μπορεί να χάσει τη δουλειά του, πήγε και τον άναψε με τον… αναπτήρα του!

Από τύψεις ομολόγησε την ενέργεια του και έτσι ο βωμός άναψε και πάλι από την εφεδρική λυχνία.

Πάντα συνοδεύει την Ολυμπιακή Φλόγα μια εφεδρική λυχνία …

Παρακάτω έχουμε τη δυνατότητα να δούμε μια έκθεση που πραγματοποιήθηκε το 2012 στο χώρο εκθέσεων του δημαρχείου Αρχαίας Ολυμπίας και μπορούμε να δούμε τις δάδες που χρησιμοποιήθηκαν για την τελετή αφής.

Στο δεύτερο σύνδεσμο θα παρακολουθήσουμε την τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας για τους αγώνες του Τόκιο για το 2020 , οι οποίοι μεταφέρθηκαν για φέτος 2021 λόγω της πανδημίας.