Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων (έθιμα)!!

Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στα Μέγαρα και στον Χορευτικό Όμιλο και μαθαίνουμε για τα έθιμα τους που είναι πάρα πολλά.

Ξεχωρίσαμε κάποια τα οποία γίνονται κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής , το Πάσχα και την Πρωτομαγιά ..

Η ΤΡΙΜΕΡΟΠΙΤΑ

Αφήνοντας πίσω τα τραγούδια και τα γλέντια των απόκρεων οι Μεγαρίτες, έχουν μπει πλέον στη περίοδο της Σαρακοστής.

Κάποιοι πολύ πιστοί Χριστιανοί έκαναν απόλυτη νηστεία όλο το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας – Τρίτης και Τετάρτης,

δεν έτρωγαν τίποτα ούτε και κάθονταν στο τραπέζι, πίνοντας μόνο νερό με την άδεια του Παπά και έκαναν προσευχές.

Η Τριμερόπιτα είναι μια νηστίσιμη πίτα σε σχήμα κουλούρας με μυρωδικά που πήγαιναν οι Μεγαρίτισσες νύφες στην πεθερά τους.

Λέγεται Τριμερόπιτα, δηλαδή η πίτα των τριών ημερών της νηστείας.

Την στόλιζαν από πάνω με διάφορα《ξόμπλια》(στολίδια από ζυμάρι).

Την έψηναν και την άλειφαν με μέλι και έριχναν, κανέλα, ζάχαρη άχνη και κουφέτα.

Κάποιες νύφες επίσης την στόλιζαν και με λουλούδια που τα έκοβαν από την αυλή τους.

Την Καθαρή Τετάρτη το απόγευμα η Μεγαρίτισσα νύφη την έβαζε σε ένα πανέρι στολισμένο με καλαμάτα και την πήγαινε στην πεθερά της.

Την συνόδευε ένα αγόρι 《αμφιθαλές》 που κρατούσε την μποτίλια συνήθως με κόκκινο αρετσίνοτο κρασί για τον πεθερό της.

Η πεθερά με τη σειρά της, φίλευε τη νύφη της.

Την Πέμπτη το πρωί, στο τέλος δηλαδή της αυστηρής νηστείας, τα πεθερικά της, έτρωγαν την πίτα!!!!

ΤΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ

ΤΑ «ΡΟΥΣΑΛΙΑ»

Ο «ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΤΑΣ»

ΟΙ «ΜΑΗΔΕΣ»

ΤΑ «ΡΟΥΣΑΛΙΑ»

Το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα, στην πόλη των Μεγάρων, αντηχούν σε όλες τις γειτονιές, από άκρη σ΄ άκρη, τα «Ρουσάλια».

Τα «Ρουσάλια» είναι τα πασχαλινά μεγαρίτικα κάλαντα, ένα πανάρχαιο ανδρικό έθιμο αγερμού.

Ως προς την προέλευσή του, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, τα Ρουσάλια σχετίζονται με τον αρχαίο ελληνικό ροδισμό.

Η άλλη, υποστηρίζει πως η λέξη «Ρουσάλια» προέρχεται από το λατινικό «rosaria» (rosa-ae= ρόδα- τριαντάφυλλα).

Μια ακόμη εκδοχή είναι πως συνδέεται με τα βυζαντινά ρουσάλια. Τέλος, και μάλιστα η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι τα Ρουσάλια προέρχονται από τη λέξη «rus- ruris» που σημαίνει αγρός.

Η τελευταία περίπτωση σχετίζεται άμεσα με το αρχαιοελληνικό έθιμο, όπου μια συγκεκριμένη μέρα της άνοιξης, ομάδες αγοριών πήγαιναν στην ύπαιθρο,

στα χωράφια, έκοβαν άνθη, τα οποία τα έδεναν στην κορυφή ενός κονταριού και με τη συνοδεία αυτού, έμπαιναν στον αστικό ιστό

και τραγουδούσαν στα σπίτια, λαμβάνοντας φιλοδωρήματα.

Σήμερα, τη Δευτέρα του Πάσχα, οι παρέες των αγοριών και των αντρών τραγουδούν και χορεύουν στα σταυροδρόμια και σε κεντρικά σημεία , όπως τις πλατείες.

Ο πρώτος χορευτής, ο φλαμπουράρης, κρατάει ένα κοντάρι που στην κορυφή του υπάρχει ένας σταυρός στολισμένος με λουλούδια

και πάνω του δένεται σαν σημαία μία καλαμάτα, δηλαδή ένα μεταξωτό μαντίλι συνήθως άσπρο.

Ο τελευταίος του χορού, ο σαχανατάρης, κρατάει ένα καλάθι ( καρτάλι) που είναι και αυτό διακοσμημένο με λουλούδια,

μέσα στο οποίο βάζουν τα φιλοδωρήματα.

Τα τελευταία χρόνια τα φιλοδωρήματα είναι κυρίως χρήματα. Τις προηγούμενες δεκαετίες συνηθιζόταν το καλάθι να γεμίζει με κόκκινα αυγά και μαγιάτικα( πασχαλινά) κουλουράκια.

Ο σαχανατάρης, βάζει το καλάθι στο κέντρο του κύκλου και γύρω του η ομάδα χορεύει και τραγουδά το εξής τραγούδι:

Καλώς σ΄ ηύραμε αφέντη,

άρχοντά μου τσε λεβέντη

Να στα πούμε τα Ρουσάλια,

πέστε τα ρε παλικάρια

Να στα πούμε σένα πρώτα,

που σε ηύραμε στη πόρτα

Τσ’ εξ υστέρου της κυράς μας

τσε της ρουσσοπέρδικάς μας

Κάτω σ΄ένα περιβόλι,

δάφνη τσε μυρτιά μαλώνει

Δάφνη πήρα σου κλωνάρι,

να με πάρει το ποτάμι

Να με πάει ρύση-ρύση ,

κάτω στη γιαλένια βρύση

Όπου πλένουν οβριοπούλες ,

σκαματίζουν τουρκοπούλες

Βάλε το δεξί σου χέρι ,

μες στην αργυρή σου τσέπη

Βγάνε το εικοσιπεντάρι,

δος το του σαχανατάρη

Να σας πούμε Χριστός Ανέστη ,

που ετάφη τσε ανέστη!!

Οι Μάηδες

Το έθιμο των “Μάηδων” έχει τις απαρχές του στην αρχαιότητα

και είναι μοναδικό σε ολόκληρο τον κόσμο καθώς πρόκειται για ένα «ζωντανό» έθιμο.

Το έθιμο του “Μεγαρίτικου Μάη” τελείται πάντα το απόγευμα της παραμονής της Πρωτομαγιάς.

Σύμφωνα με την παράδοση, η αρραβωνιασμένη Μεγαρίτισσα νύφη πηγαίνει δώρα:

στον αρραβωνιαστικό της ένα λουλουδένιο στεφάνι

στην πεθερά της κουλούρα, αυγά και κουλούρια και

στον πεθερό της κρασί.

Το στεφάνι του “Μάη” είναι άσπρο, από βιολέτες ή γαρίφαλα, με πολύχρωμα “μοτίφια” σε μονό αριθμό.

Από την κορυφή του “Μάη”, μπροστά, κρέμονται, αν φυσικά υπάρχουν τα “βαράκια” (κορδέλες φαρδιές που κάποτε στόλιζαν τη νυφική λαμπάδα της Ανάστασης).

Η κουλούρα της πεθεράς δεν είναι βρώσιμη (δεν τρώγεται) αλλά μόνο διακοσμητική.

Φτιάχνεται από άζυμο άρτο, στολισμένη με διάφορα σχέδια όπως “πουλάκια”, “αμπελόφυλλα”, “σταφυλάκια” και άλλα κεντίδια – σύμβολα από το ίδιο υλικό.

Στη μέση της κουλούρας βάζουν ένα κόκκινο πασχαλιάτικο αυγό.

Αυτές, της περίσσιας τέχνης, κουλούρες , τις φτιάχνουν εξειδικευμένες γυναίκες, οι λεγόμενες “κεντήστρες”.

Τα μαγιάτικα κουλούρια (πάντα σε μονό αριθμό – συνήθως 33) τοποθετούνται σ’ ένα πανέρι( ψάθινο καλάθι) και από πάνω βάζουν την κουλούρα, που την ασημώνουν μ’ ένα ρόδι.

Τριγύρω από την κουλούρα, τοποθετούν τα κόκκινα πασχαλιάτικα αυγά «κεντημένα» δηλαδή διακοσμημένα με πούλιες, χάντρες, τρέσες ή και ζωγραφιστά.

(Το πανέρι με την κουλούρα, τα κεντημένα κόκκινα αυγά και
τα μαγιάτικα κουλούρια).

Όλα τα δώρα του «Μάη» ( στεφάνι, κουλούρα, κρασί) τα πηγαίνει η νύφη στον γαμπρό και τα πεθερικά της.

Τη συνοδεύουν, μία έως τρεις, φίλες της που συνήθως είναι ανύπαντρες.

Η πομπή ξεκινά από το σπίτι της νύφης και καταλήγει στο σπίτι του γαμπρού, ακολουθώντας δεξιά πορεία, ενώ περνά και από την πλατεία Β. Φρειδερίκης (κεντρική)

όπου περιμένει όλες τις νύφες και τη συνοδεία τους, ο δήμαρχος και πλήθος κόσμου.

Σχεδόν όλες οι κοπέλες είναι ντυμένες με τα “κατηφένια”, την επίσημη γυναικεία παραδοσιακή μεγαρίτικη φορεσιά. Η μητέρα της νύφης δεν πρέπει να ακολουθεί την πομπή.

Αν ο αρραβώνας κρατήσει και δεύτερο χρόνο, η νύφη δεν πάει “Μάη”, αλλά μια ανθοδέσμη.

Το κρασί για τον πεθερό είναι κόκκινο , και αν δύναται σπιτικό , και το πηγαίνει πάντα ένα αγόρι που έχει και τους δυο γονείς του εν ζωή, ντυμένο τσολιάς.

Παλαιότερα, ως τάπα στην μπουκάλα έβαζαν ένα ή τρία γαρίφαλα, κόκκινα ή άσπρα.

Ο πεθερός επιστρέφει στον συμπέθερό του (πατέρα της νύφης) το μισό κρασί, κερνώντας τον.

Ο «ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΤΑΣ»

« Ο Χορός της Τράτας» αναβιώνει κάθε Τρίτη του Πάσχα στα Μέγαρα και αποτελεί, ίσως το μεγαλύτερο ή, ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά έθιμα και γεγονότα της πόλης.

Ένας χορός με ρίζες στα αρχαία χρόνια, που όμως διαμορφώθηκε και καθιερώθηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Ανήκει στους αναγνωρισμένους Ελληνικούς χορούς και χορεύεται σε χρόνο 2/4. είναι ομαδικός χορός και αποτελείται από έξι βήματα

από τα οποία τα τέσσερα προς τα δεξιά με προβολή του δεξιού ποδιού και δύο προς τα αριστερά με προβολή του αριστερού ποδιού.

Για να συναντήσουμε την αφετηρία του χορού της Τράτας σίγουρα θα πρέπει να επιστρέψουμε πολύ πίσω στο χρόνο.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως ο χορός μιμείται τις κινήσεις που οι ψαράδες σέρνουν τα δίχτυα (τράτα).

Πολλά στοιχεία συνάδουν πως ο χορός αυτός τελούνταν κατά την αρχαιότητα. Ποια είναι αυτά τα γνωρίσματα;

το κυκλικό σχήμα του χορού

η επιβλητικότητα και η μεγαλοπρέπειά του

το αυστηρό και σοβαρό ύφος των χορευτριών

ο σχετικά αργός ρυθμός και ο ρυθμικός βηματισμός

η ενδυμασία (φορεσιά)

το κάλυμμα του κεφαλιού με την μπόλια

η απεικόνιση του χορευτικού αυτού σχηματισμού στην τοιχογραφία ενός τάφου στους Ρούβους της Απουλίας, στη Ν. Ιταλία, που χρονολογείται το 400 π.Χ.

Η μορφή του χορού και οι κινήσεις των γυναικών, σε συνδυασμό και με την τοιχογραφία που βρέθηκε σε αρχαίο τάφο στη πόλη Ρούβου της Κάτω Ιταλίας περί το 400 π.Χ

και αναπαριστά πανομοιότυπο αρχαίο χορό,  φανερώνει ότι ο χορός της Τράτας είναι η εξέλιξη του αρχαίου Όρμου.

Ο αρχαίος Όρμος είναι ο χορός των Πεπλοφόρων Παρθένων, που χόρευαν προς τιμή της θεάς Δήμητρας.

Κατά την περιγραφή του Λουκιανού, πρόκειται για έναν κυκλικό χορό στον οποίο επικεφαλής ήταν ένας έφηβος.

Ο έφηβος αυτός έσερνε τις κοπέλες που χόρευαν με κινήσεις χαριτωμένες και σοβαρές.

Ωστόσο, η προφορική παράδοση αναφέρει ότι ο χορός της Τράτας ανανεώθηκε και εδραιώθηκε επί της Τουρκοκρατίας.

Οι Μεγαρίτες, πασχίζοντας να διατηρήσουν άσβεστη την πίστη τους, επιθυμούσαν να έχουν δικό τους τόπο λατρείας.

Αιτήθηκαν λοιπόν στον Τούρκο διοικητή να τους επιτρέψει να κτίσουν μίαν εκκλησία στο χώρο που σήμερα είναι το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Γαλιλαίου « Χορευταρά».

Ο Τούρκος διοικητής τους έδωσε την άδεια, με τον όρο να την τελειώσουν αυθημερόν.

Τότε, οι Μεγαρίτες, κατόρθωσαν να ολοκληρώσουν το χτίσιμο της εκκλησίας μέσα σε μία ημέρα, μέχρι να δύσει ο ήλιος.

Για να γιορτάσουν το γεγονός, οι γυναίκες έστησαν το χορό και πιάνοντας τα χέρια χιαστί, όπως στο χορό της Τράτας,

χόρεψαν το χορό αυτό, που καθιερώθηκε να χορεύεται κάθε Τρίτη του Πάσχα.

Πιο παλιά οι κοπέλες χόρευαν τραγουδώντας μόνες το τραγούδι χωρίς την συνοδεία οργάνων, κάτι που καθιερώθηκε αργότερα και διατηρείται μέχρι σήμερα.

Τα όργανα που συνόδευαν τον χορό της Τράτας  ήταν παλιότερα ζυγιές από βιολί-λαγούτο ή βιολί-σαντούρι

και σήμερα που το έθιμο έχει γίνει ένα λαϊκό πανηγύρι με την συμμετοχή των αντρών, συνοδεύεται από όλα τα μουσικά όργανα που υπάρχουν στη περιοχή των Μεγάρων και των γύρω περιοχών.

  Σχηματίζοντας την ανθρώπινη αλυσίδα οι κοπέλες, τραγουδά η τελευταία το παρακάτω τραγούδι (¨ΛΑΜΠΡΗ ΚΑΜΑΡΑ¨ που ακούγεται μόνο στα Μέγαρα) και επαναλαμβάνουν οι υπόλοιπες:

«Λαμπρή καμάρα κι ας περνά, του Άη Γιωργιού
‘ναι το τέλος
πάρτε τα δραπανάκια σας γιατ’ έφτασε το θέρος.
Ωραία πουν ‘τα Μέγαρα την Τρίτη στον Άγιάννη
Πούρχεται όλη η ξενουργιά και κάνουνε σεργιάνι…»

Αυτά ήταν τα πολύ ωραία και εντυπωσιακά έθιμα των Μεγάρων και θα συνεχίσουμε επόμενο άρθρο με τους χορούς στα Μέγαρα!!