Ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας..

Οι ελληνόφωνοι της Νοτίου Ιταλίας, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τον 8ο π.Χ. αιώνα, στον δεύτερο αποικισμό.

Οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί εντοπίζονται κυρίως στην Καλαβρία, την Μοβεσία και την Γκρέτσια Σαλεντίνα της Απουλίας.

Αν η Ιταλία μοιάζει με μπότα, τότε η Γκρέτσια Σαλεντίνα είναι στο τακούνι της.

Η ελληνόφωνη περιοχή της Μοβεσία βρίσκεται αρκετά ορεινά, ενώ η πρόσβαση εκεί είναι αρκετά δύσκολη.

Γεγονός, που τα τελευταία χρόνια ανάγκασε τους απογόνους των πρώτων κατοίκων της περιοχής να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να κατευθυνθούν σε περιοχές πιο κοντά στη θάλασσα.

Οι Γρίκοι της Καλαβρίας, ζουν κυρίως στα χωριά Bova Superiore, Bova Marina, Roccaforte del Greco, Condofuri, Palizzi, Gallicianò και Mélito di Porto Salvo,

ενώ το 1999 με απόφαση του ιταλικού κοινοβουλίου τα ιστορικά εδάφη των Γρίκων της περιοχής επεκτάθηκαν και σε αυτά συμπεριλήφθηκαν οι περιοχές Palizzi, San Lorenzo, Staiti, Samo, Montebello Jonico,

Bagaladi, Motta San Giovanni, Brancaleone και τμήματα του Reggio.

Τέλος, στην περιοχή Γκρέτσια Σαλεντίνα της Απουλίας, οι απόγονοι των Ελλήνων αποίκων της περιοχής εντοπίζονται κυρίως στα χωριά

 Calimera,

Martano,

Sternatia,

Zollino,

Corigliano d’Otranto,

Castrignano dei Greci,

Soleto,

Martignano και

Melpignano.

Η εθνική αφύπνιση των Γκίκο

ξεκίνησε στην Γκρέτσια Σαλεντίνα μέσω των έντονων προσπαθειών του Vito Domenico Palumbo (1857–1918), ενός κατοίκου της πόλης Calimera.

Ο Palumbo ήταν εκείνος που ξεκίνησε την αποκατάσταση των πολιτιστικών επαφών με την ηπειρωτική Ελλάδα, μελετώντας τη λαογραφία, τη μυθολογία και την μουσική των Γρίκων της Μεγάλης Ελλάδας.

Η αναζωογόνηση της προσοχής στα ήθη, τις παραδόσεις και την γλώσσα των Γρίκων οφείλεται, επίσης, στον Γερμανό γλωσσολόγο και φιλόλογο Gerhard Rohlfs,

το πρωτοποριακό έργο του οποίου συνέβαλε στην τεκμηρίωση και την διατήρηση της γλώσσας Γκρίκο.

Σημαντικό και το έργο του καθηγητή Ernesto Aprile, επίσης από την πόλη Calimera,

ο οποίος μέχρι το θάνατό του το 2008 θεώρησε προσωπική του ευθύνη την υποστήριξη της κοινότητάς του για την διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των παραδόσεων των Γρίκων.

Ο ίδιος δημοσίευσε πολλές μονογραφίες σχετικές με το θέμα της τοπικής και εθνικής διάδοσης του πολιτισμού της κοιντότητάς του,

ενώ ενεργούσε ως αναγνωρισμένος, αλλά ανεπίσημος, πρεσβευτής σε επισκέπτες και αξιωματούχους της πόλης του και των παραθαλάσσιων τμημάτων κοντά στο Melendugno.

Από τότε άλλωστε η περιοχή ονομάζεται «Magna Graecia»,( «Μεγάλη Ελλάδα»).

Οι κάτοικοι της νότιας άκρης της Puglias και της περιοχής Σαλέντο της Απουλίας μιλάνε την διάλεκτο της Κάτω Ιταλίας που ονομάζουν Γκρίκο (Grico) ή Κατωιταλιώτικα.

Η ιταλική Βουλή αναγνώρισε το 1999 την Γραικανική κοινότητα του Σαλέντου ως «ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα».

Οι ίδιοι οι Γραικάνοι λένε πως στα χαρτιά είναι Ιταλοί και στην καρδιά Έλληνες.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευση των Γκρίκο. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, η διάλεκτος προέρχεται από την δωρική διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών.

Άλλη θεωρία λέει ότι η διάλεκτος προέρχεται από τους Βυζαντινούς εποίκους, τον 9ο αι. μ.Χ.

Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να καθορίσουμε με σιγουριά την προέλευση της διαλέκτου. Όπως και να έχει, οι κάτοικοι λένε ότι η Ελλάδα είναι η «Μάνα».

Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, οι κάτοικοι δεν μιλούσαν παρά μόνο Γκρίκο.

Η διάλεκτος διατηρήθηκε μέσα από την προφορική παράδοση, καθώς οι κάτοικοι ήταν αγράμματοι βοσκοί και γεωργοί, αποκομμένοι από τον εξωτερικό κόσμο.

Γι’ αυτό άλλωστε μπόρεσαν να διατηρήσουν λέξεις και τύπους των αρχαίων ελληνικών.

Μετά τον πόλεμο, τα ιταλικά καθιερώθηκαν ως επίσημη γλώσσα στα σχολεία και έτσι κυριάρχησαν εις βάρος της διαλέκτου

με αποτέλεσμα σήμερα μόνο οι ηλικιωμένοι να μιλάνε την διάλεκτο στην καθημερινή ζωή.

Από το 1999 (οπότε αναγνωρίστηκαν ως μειονοτική γλώσσα), τα Γκρίκο άρχισαν να διδάσκονται στα σχολεία της περιοχής και πάλι.

Τα παιδιά διατηρούν με αυτόν τον τρόπο τους δεσμούς με την Ελλάδα και πολλοί νέοι αναζητούν την ελληνική τους ταυτότητα και τις ρίζες τους.

Γίνονται πολλές προσπάθειες για την διάσωση της διαλέκτου.

Υπάρχει για παράδειγμα ένας πολιτιστικός σύλλογος που ονομάζεται «Αστέρια».

Μέσα από το τραγούδι, τον χορό , την ποίηση και άλλες δραστηριότητες προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανή την διάλεκτο και τον πολιτισμό.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι κάποιοι γράφουν ακόμα και σήμερα τραγούδια και ποιήματα με στίχους στα Γκρίκο.

Λίγα ιστορικά στοιχεία

Σύμφωνα με την μυθολογία, οι πρώτοι Έλληνες ήρθαν στο Σαλέντο μετά την πτώση της Τροίας, οδηγημένοι από τον μυθικό βασιλιά της Κρήτης, Ιδομενέα.

Η παρουσία των Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία πάει πίσω στον 8ο αι. π.Χ. Τον 8ο αι. π.Χ. κατά τον μεγάλο εποικισμό, Δωριείς, Χαλκιδείς, Κρητικοί, Μεσσήνιοι κ.τ.λ.

Ιδρυσαν πόλεις στην Κάτω Ιταλία μεταφέροντας την γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

Η αρχαία αποικία Τάραντας

Ο Τάραντας ήταν η μοναδική αποικία της Σπάρτης στην Μεγάλη Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 706 π.Χ. και εγκαταστάθηκαν σε αυτή Σπαρτιάτες άποικοι.

Οι άποικοι έδωσαν στην πόλη το όνομα του ήρωα Τάραντα, γιου του θεού Ποσειδώνα και μίας τοπικής νύμφης.

Ο Τάραντας εξελίχθηκε σε κυρίαρχη πόλη της Νότιας Ιταλίας επιβάλλοντας σταδιακά την κυριαρχία του και στις γειτονικές πόλεις. Αποτέλεσε επίσης πολύ σημαντικό εμπορικό κέντρο της δυτικής Μεσογείου.

Η κυριαρχία του Τάραντα στην νότια Ιταλία απειλήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τους Ρωμαίους, οπότε συμμάχησε με τον βασιλιά της Ηπείρου, Πύρρο για να τους αντιμετωπίσει.

Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τελικά την πόλη λίγα χρόνια μετά τους Πυρρικούς πολέμους το 272 π.Χ.

Οι Ρωμαίοι μετά την κατάληψη της πόλης κατέστρεψαν τα τείχη της. Κατά την διάρκεια του Β’ Ρωμαιο-Καρχηδονιακού Πολέμου ο Τάραντας υπέστη μεγάλες καταστροφές από τον στρατό του Αννίβα.

 Παραδοσιακοί χοροί

Ένας ακόμα τρόπος με τον οποίον κρατιέται ζωντανή η γραικική κουλτούρα είναι οι παραδοσιακοί χοροί.

Πιο γνωστός αυτών είναι η Ταραντέλα και πιο συγκεκριμένα η Ταραντέλα Πίτσικα.

Ο παραδοσιακός χορός της κάτω Ιταλίας, η ταραντέλα, συνδέεται μα την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα και στον πυρήνα των ελληνόφωνων χωριών του Σαλέντο.

Συνδέεται με το φαινόμενο του ταραντισμού. Ο ταραντισμός ήταν μια μορφή κρίσης που θεωρούσαν ότι οφειλόταν στο τσίμπημα μιας αράχνης

για αυτό και ονομάζεται και ταραντέλα πίτσικα από το πιτσικάρε που σημαίνει τσιμπάω. 

Η Λικόσα ταραντούλα θεωρούσαν ότι τσιμπούσε κάποιον χωρικό μέσα στα χωράφια και για να θεραπευτεί κάποιος

που τον είχε τσιμπήσει γινόταν ένα είδος μουσικού εξορκισμού μέσω του χορού αυτού.

Έχουμε σήμερα ένα σύνδεσμο που μας κάνει μια ξενάγηση στα χωριά της κάτω Ιταλίας και μας εξηγεί για το χορό Ταραντέλα και για τον ταρανισμό, έχουμε μια ξενάγηση στο χωριό Καλημέρα και μια στο υπόγειο ελαιοτριβείο της Στερνάτιας από https://www.estia.tv/

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιά Χαλάρωσης” στο Facebook