Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων(πρώτο μέρος)

Λίγα στοιχεία για τα Μέγαρα Αττικής:

 Σύμφωνα με το μύθο η πόλη ονομαζόταν αρχικά Νίσα από το όνομα του Νίσου, του βασιλιά της. Στη συνέχεια όμως μετονομάστηκε σε “Μέγαρα” ως ένδειξη τιμής στον ήρωα Μεγαρέα.

Ποιος ήταν όμως ο Μεγαρέας και ποιες οι ηρωικές πράξεις του για τα Μέγαρα; Στο σημείο αυτό ερχόμαστε αντιμέτωποι με δύο εκδοχές του μύθου, μια Μεγαρική και μια Βοιωτική.

  Ο Παυσανίας αναφέρει ότι κατά τους Βοιωτούς ο Μεγαρέας ήταν γιος του Ποσειδώνα, ενάρετος και ικανός πολεμιστής.

Ο ήρωας αυτός αρχικά ζούσε στη Βοιωτία, όμως ένα σημαντικό γεγονός τον οδήγησε στην πόλη που έμελλε να πάρει το όνομά του. 

 Ειδικότερα, όταν στα Μέγαρα βασίλευε ο Νίσος, ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνωας εκστράτευσε εναντίον του.

Ο Μίνωας έφτασε με μεγάλη ναυτική και στρατιωτική δύναμη έξω από την πόλη και ξεκίνησε μια τρομερή πολιορκία που έφερε τους κατοίκους σε εξαιρετικά δεινή θέση.

Τότε ο Μεγαρέας βλέποντας την επικείμενη ήττα του βασιλιά Νίσου, οργάνωσε ισχυρό στρατό από Βοιωτούς και έσπευσε να ενισχύσει τους πολιορκούμενους Μεγαρείς.

Πράγματι, η ενίσχυση που πρόσφερε στην πόλη, στρατιωτική και ηθική, εκείνη την κρίσιμη στιγμή ήταν σημαντική. Ωστόσο κατά τη διάρκεια μιας μάχης με τους Κρήτες ο Μεγαρέας τραυματίστηκε θανάσιμα.

Τότε, όπως αναφέρει η βοιωτική παράδοση, οι Μεγαρείς νια να τον τιμήσουν έθαψαν το σώμα του στη πόλη τους κι επιπλέον έδωσαν σε αυτή το όνομα του νεκρού ήρωα.

  Σύμφωνα τώρα με τη μεγαρική εκδοχή του μύθου, η ονομασία της πόλης αποδίδεται πάλι στον Μεγαρέα, όμως μέσα σε ένα διαφορετικό μυθολογικό πλαίσιο.

Ο Αριστοτέλης στα “Μετεωρολογικά” του αναφέρει ότι “περί την Ελλάδα την αρχαία” ο Δίας πραγματοποίησε μεγάλο κατακλυσμό, γνωστό ως κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.

Από αυτή την καταστροφή ελάχιστοι επιβίωσαν, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Μεγαρέας.

Αυτός επέζησε, γιατί καθώς κολυμπούσε παρατήρησε ένα κοπάδι γερανών και το ακολούθησε.

Τα πουλιά τον έσωσαν οδηγώντας τον στην κορυφή ενός βουνού που είναι γνωστό ως τις μέρες μας εξαιτίας αυτού του μυθικού περιστατικού ως “Γεράνεια”.

  Αρχαιότητα:

Μετά την κάθοδο των Δωριέων εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Μεγάρων νέοι πληθυσμοί δωρικής καταγωγής, εκτοπίζοντας αρχαιότερους πληθυσμούς Ιώνων και Βοιωτών που ήταν εγκατεστημένοι στην περιοχή.

Οι νέοι κάτοικοι που ονομάστηκαν Μεγαρείς δημιούργησαν ένα νέο κράτος με έδρα τα Μέγαρα.

Τα επόμενα χρόνια οι Μεγαρείς ήρθαν σε σύγκρουση με τους γείτονες τους, αρχικά με τους Κορίνθιους τον 8ο αιώνα π.Χ. και στην συνέχεια με τους Αθηναίους τον 6ο αιώνα π.Χ.

Ο Μεγαρέας Όρσιππος, νικητής στο στάδιο στην Ολυμπία το 720 π.Χ., μετά τη νίκη του επανέφερε την πόλη στα παλαιά ευρέα της σύνορα,

αφού αφαίρεσε από τους Κορινθίους τα εδάφη που οι τελευταίοι είχαν καταλάβει στη μεγαρική γη. 

Αργότερα αντικείμενο διαμάχης των Μεγαρέων με τους Αθηναίους ήταν το νησί της Σαλαμίνας.

 

Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο τα Μέγαρα συμμάχησαν με τη Σπάρτη.

Ο πιο διάσημος πολίτης των Μεγάρων στην αρχαιότητα ήταν ο Βύζας, γιος του βασιλιά Νίσου. To 657 π.Χ. ο Βύζας, ως επικεφαλής μιας αποικιακής επιχείρησης που είχε οργανώσει η πόλη των Μεγάρων, οδήγησε τους Μεγαρείς αποίκους στην περιοχή του Βοσπόρου.

Εκεί οι Μεγαρείς ίδρυσαν μία νέα πόλη, στην οποία έδωσαν το όνομα του ιδρυτή της: Βυζάντιο. Σύμφωνα με τον Στράβωνα οι Μεγαρείς έφτασαν εκεί υπακούοντας σε έναν χρησμό, που είχαν λάβει από το μαντείο των Δελφών.

Ο χρησμός αυτός αποκαλούσε «τυφλούς» τους συμπολίτες τους, που λίγα χρόνια πριν, το 685 π.Χ., είχαν ιδρύσει στη ασιατική ακτή του Βοσπόρου τη Χαλκηδόνα.

Πράγματι, κατά μιαν έννοια ήταν «τυφλοί», καθώς δεν είχαν αντιληφθεί ότι η περιοχή που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το σημείο που οι ίδιοι είχαν αποικήσει ήταν ιδανικότερη για τη διεξαγωγή του εμπορίου και την αλιεία.

Σε αυτή την περιοχή, η οποία συγχρόνως διακρινόταν για τη στρατηγική της θέση, ο Βύζας θεμελίωσε μια από τις πιο σημαντικές πόλεις στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ωστόσο, τόσο το ταξίδι με σκοπό τον αποικισμό όσο και η άφιξη κι η οργάνωση μιας νέας αποικίας χαρακτηρίζονταν από πλήθος αντιξοοτήτων.

Η εγκατάσταση των αποίκων γινόταν είτε σε ακατοίκητη περιοχή, οπότε οι ελλείψεις ήταν πολλές είτε σε κατοικημένη περιοχή, οπότε συχνά οι άποικοι έρχονταν σε ένοπλη σύγκρουση με τους αυτόχθονες.

Οι Μεγαρείς με την υπεροχή τους στη θάλασσα γίνονται οι μεγαλύτεροι εχθροί των Αθηναίων και φτάνουν στη μεγαλύτερη ακμή τους από τον 8^ο ως τα τέλη του 6^ου π.Χ. αιώνα.

Την εποχή αυτή ιδρύουν σημαντικές αποικίες:

τα Μέγαρα Υβλαία το 729 π.Χ.,

τον Σελινούντα το 629 π.Χ.,

τη Σηλυμβρία το 675 π.Χ.,

τον Αστακό,

τη Χαλκηδόνα το 685 π.Χ.,

την Ηράκλεια το 559 π.Χ.,

αλλά και το Βυζάντιο. 

Αναφέρεται επίσης ότι ο Σέλευκος Νικάτωρ ίδρυσε ομώνυμη πόλη με αποίκους από τα Μέγαρα στην κεντρική Συρία, σύμφωνα με τον Αππιανό.

Αυτή τη χρονική περίοδο τα Μέγαρα προσφέρουν ένα δώρο στην ανθρωπότητα με την ανακάλυψη του θεατρικού είδους της κωμωδίας.

Πατέρας της κωμωδίας θεωρείται ο Σουσαρίων, γιος του Φιλίνου απο την κώμη των Μεγάρων Τριποδίσκο.

Σύμφωνα με τον Μπέκερ, ο Σουσαρίων ήταν ο πρώτος που έδωσε τακτικό μετρικό τύπο στους ιάμβους, οι οποίοι ήταν στα χνάρια των παλιών, φαλλικών λεγομένων, κωμωδιών.

Δημιούργησε μάλιστα και παράδοση, αφού την εποχή του Πεισίστρατου στην Αθήνα ξακουστοί κωμωδιογράφοι ήταν οι Μεγαρίτες Μαίσων και Μύλλος.

Ερχόμαστε στο σήμερα και ελάτε να γνωρίσουμε τον Χορευτικό Όμιλο Μεγάρων , να γνωρίσουμε το σύλλογο , να μάθουμε για τις φορεσιές του τόπου αλλά και για τους χορούς και τα έθιμα τους!!

Ευχαριστώ θερμά τον πρόεδρο του Χορευτικού Ομίλου Μεγάρων κο Γιώργο Τζανετόπουλο για το υλικό που μου διέθεσε για να κάνουμε αυτό το όμορφο αφιέρωμα!!

• Ο Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων ιδρύθηκε το 2018, με απώτερο στόχο τη συνέχιση της παράδοσης.

• Από τα πρώτα βήματά μας στα πολιτισμικά δρώμενα της πόλης των Μεγάρων και τη μέχρι σήμερα πορεία μας, θεωρήσαμε και θεωρούμε χρέος μας τη μεταλαμπάδευση, τη διάσωση και την προβολή της ιστορίας και του λαμπρού και σπουδαίου πολιτισμού τούτου του τόπου.
• Τη διατήρηση των ελληνικών παραδοσιακών ηθών και εθίμων, των ελληνοχριστιανικών παραδόσεων καθώς επίσης και η μετάδοση αυτών στη νεολαία.

• Την προαγωγή του μορφωτικού, πολιτιστικού, κοινωνικού και πνευματικού επιπέδου των μελών του Σωματείου.
• Η ενθάρρυνση, ενίσχυση και υλοποίηση δράσεων υπέρ της ανάδειξης στοιχείων που αφορούν τον πολιτισμό.
• Τη σύσφιξη των φιλικών δεσμών και σχέσεων καθώς και η ανάπτυξη πνεύματος κοινωνικής αλληλεγγύης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας μεταξύ των μελών.
• Τη προώθηση του πολιτιστικού πνεύματος και η διοργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
• Η ανάπτυξη στοιχείων και δράσεων που αφορούν την ενίσχυση του εθελοντισμού.

« Η παράδοση και ο πολιτισμός είναι η κινητήριος δύναμή μας για ένα δημιουργικό, ελπιδοφόρο και ουσιώδες αύριο.»

• Ο χορευτικός όμιλος μεγάρων διαθέτει τμήματα για όλες τις ηλικίες. Λειτουργούν δύο τμήματα προσχολικής ηλικίας, τέσσερα παιδικά τμήματα, δύο τμήματα εφηβικά, όπως τρία τμήματα ενηλίκων. Υπάρχουν τμήματα εκμάθησης χορών από όλη την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου και της Μικράς Ασίας, της Καππαδοκίας και του Πόντου. Φυσικά ο σύλλογος λόγο της περιοχής μας διδάσκει επιμελώς και τους τοπικούς μας παραδοσιακούς χορούς, χορούς με πανάρχαιες ρίζες.

• Ο σύλλογος διαθέτει ιματιοθήκη όπου καλύπτει αρκετά μεγάλη γκάμα παραδοσιακών φορεσιών από όλη την Ελλάδα. Επίσης οι τοπικές μας φορεσιές έχουν ιδιαίτερη θέση στην ιματιοθήκη μας και στην ιματιοθήκη κάθε Μεγαρίτικου σπιτιού.

Οι Μεγαρίτικες γυναικείες φορεσιές

Στα Μέγαρα βρίσκουμε τρεις τύπους ολοκληρωμένης γυναικείας φορεσιάς :

τα «Κατηφένια»

οι «Καπλαμάδες» και

το « Φουντι»

• Τα « Κατηφένια»

Τα «κατηφένια» είναι η επίσημη ενδυμασία της Μεγαρίτισσας. Προγενέστερα, ήταν η νυφική φορεσιά και τη φορούσαν μόνο στο γάμο.

Η ονομασία «κατηφένια» εντοπίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν και έφτιαχναν τα ζιπούνια από βελούδο.

Κατηφένια σημαίνει βελούδινα, διότι η λέξη «κατιφές» τόσο στα Αραβικά όσο και στα Τούρκικα, σημαίνει βελούδο.

Επιπρόσθετα, ο κατιφές ( ή Καλέντουλα) είναι ένα λουλούδι που συνδυάζει τα χρώματα του κίτρινου, κεραμιδί και πορτοκαλί, όπως ακριβώς και τα χρώματα του βελούδου της φορεσιάς. Παλαιότερα, τα ζιπούνια ήταν από τσόχα.

Τα «Κατηφένια», για να είναι πλήρη, θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής :

Το ζιπούνι – κατηφένιο

Το φουστάνι

Την μπόλια

Το πουκάμισο

Την ποδιά

Την τραχηλιά

Αλυσίδες με φλουριά

Κορδάλους (κοτσίδες) ή πισκούλια

Κεντητές παντόφλες

Το ζιπούνι είναι μια κοντή ζακέτα από βελούδο σε διάφορους χρωματισμούς. Τα συνηθέστερα χρώματα είναι το κόκκινο- μπορντό, το πράσινο, το καφέ- μελί, το μπλε- μωβ κ.ά.

Πάνω στο ζιπούνι υπάρχουν κεντημένα σχέδια με χρυσή κλωστή αλλά και πούλιες, τα οποία είναι συνήθως ανεμώνες ή μαργαρίτες καθώς οι μαργαρίτες συμβολίζουν την αθωότητα, την αγνότητα και την αγάπη.

Το χρυσό κέντημα στα μανίκια λέγεται «λαλές» που στα τούρκικα σημαίνει τουλίπα ή ανεμώνα.

Ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της νύφης ποίκιλε και το μέγεθος του κεντήματος. Όσο μεγαλύτερο ήταν το κέντημα στα μανίκια, τόσο πιο οικονομικά εύρωστη ήταν η οικογένεια της γυναίκας.

Το φουστάνι για να κατασκευαστεί χρειάζεται πολύ ύφασμα (χασέ) και χαρακτηρίζεται από τις χοντρές- μαύρου χρώματος- πιέτες , τις φλέγες, που ξεκινούν από τη μέση και φτάνουν ως τους αστραγάλους. Το φουστάνι δεν έχει μανίκια.

Το «μεγαρίτικο πέπλο»

Η μπόλια είναι ένα είδος μαντιλιού από τσεβρέ.Το περίπου 3 μέτρα μεταξωτό ύφασμα καταλήγει σε δύο πλατιά κομμάτια χρυσού κεντήματος με κρόσσια.

Η μπόλια περιβάλλει το κεφάλι, τους ώμους και φτάνει ως τη μέση της γυναίκας, ενώ για να είναι πιο σταθερή από μέσα βάζουν ένα άσπρο μαντίλι , το σαπίσο ( = κρατάει τα μαλλιά ίσα, πίσω)

Το πουκάμισο, είναι ένα άσπρο φόρεμα, που φοριέται ως μεσοφόρι. Είναι φτιαγμένο από άσπρο υφαντό ύφασμα, φαρδύ ιδιαίτερα από τη μέση και κάτω, που στο τελείωμα του (στον αστράγαλο) έχει χειροποίητη δαντέλα. Το πουκάμισο προσδίδει στη φορεσιά όγκο και «αέρα».

Η τραχηλιά δένεται στον λαιμό και είναι συνήθως λευκού ή εκρού χρώματος. Καλύπτει το στήθος της γυναίκας και διακοσμείται με δαντέλες.

Στο μπροστινό μέρος της φορεσιάς, από τη μέση έως το μήκος του φουστανιού- κοντά στον αστράγαλο- δεσπόζει η ποδιά. Η ποδιά, από σατέν ύφασμα, είναι κατά κανόνα στις αποχρώσεις του κόκκινου χρώματος (ροζ, μπορντό, κοραλλί, φούξια) και είναι και αυτή κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες.

Χρυσά νομίσματα ( φλουριά) , ενωμένα με αλυσίδα , κοσμούν το στήθος της κοπέλας που φορά τα κατηφένια και κάνουν έναν χαρακτηριστικά ήχο κατά την κίνησή της. Όσο πιο πολλά νομίσματα έχει η αλυσίδα τόσο καλύτερης ποιότητας και μεγαλύτερης αξίας θεωρείται η «άλυσος» , όπως αλλιώς λέγεται η αλυσίδα.

Οι κορδάλοι είναι δύο πλεκτές, μακριές κοτσίδες από μαλλιά κάποιας γυναίκας που τα έκοψε. Τις κρεμάνε στην πίσω μεριά της ενδυμασίας, κάτω από την μπόλια.

Επίσης, συχνά βάζουν τα πισκούλια που δεν είναι τίποτε άλλο παρά δύο πλεξούδες από κόκκινη και χρυσή κλωστή που καταλήγουν σε ίδιου χρώματος φούντες.

Το υπόδημα που συνοδεύει και αρμόζει άψογα στην φορεσιά είναι ένα ζευγάρι κεντητές παντόφλες. Οι παντόφλες αποτελούνται από κόκκινο βελούδο και είναι κεντημένες με χρυσή κλωστή και πούλιες.

Ο καπλαμάς

Ο καπλαμάς ήταν το ημιεπίσημο ένδυμα των γυναικών και χαρακτηριζόταν για τη λιτότητά της. Οι Μεγαρίτισσες ύφαιναν μόνες τους στον αργαλειό αυτό το χοντρό ύφασμα , το οποίο αρχικά ήταν λευκό.

Πώς όμως κατέληγε σκούρο μπλε προς μαύρο; Το άσπρο λοιπόν ύφασμα το παρέδιδαν στον μπογιατζή και αυτός με τη σειρά του χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά όπως φλούδες από κορμούς δέντρων ( μπακάμι) ή βελανίδι το μετέτρεπε σε μπλε σκούρο. Κατόπιν, το χτύπαγε με τον κόπανο κι έτσι το ύφασμα γινόταν σκληρό και γυαλιστερό. Ο Καπλαμάς είναι μακρύ φόρεμα, ανοιχτό μπροστά με μακριά μανίκια. Τα μανίκια είχαν ντουμπλαρισμένο γύρισμα και τριγύρω χρυσό γαϊτάνι, όπως ακριβώς και γύρω από τους ώμους αλλά πιο φαρδύ. Τη μια πλευρά του καπλαμά τη γύριζαν από μπρος προς τα πίσω ώστε να φαίνεται ο χασές και το περίπου 5 εκατοστών κόκκινο ύφασμα. Τον καπλαμά (φόρεμα) ,Το μισοφόρι ,Την ποδιά , Την τραχηλιά, Το μαντήλι , Τα κοντόφλουρα.

Ο κεφαλόδεσμος, στον καπλαμά, είναι το απλό παραδοσιακό κίτρινο μαντίλι με σχέδια. Σε κάποια μαντίλια, στην πίσω γωνία (που κρέμεται), υπάρχουν ραμμένα φλουριά. Το συγκεκριμένο μαντίλι λέγεται «παραδομένο» ( παράς= χρήματα- νομίσματα).

Οι ηλικιωμένες γυναίκες φορούσαν το σαπίσο. Η ποδιά είναι υφαντή, απλή με λίγο κέντημα και λέγεται «κολονάτη» . Το μοναδικό κόσμημα του καπλαμά είναι τα κοντόφλουρα, μια μόνο σειρά φλουριών με αλυσίδα (κοντή),ώστε να συνάδει με τη γενικότερη απλότητα της φορεσιάς.

• το « Φουντι»

φούντι η πρώτη φορεσιά των μεγάρων. στα χρόνια της τουρκοκρατίας η φορεσιά διαφοροποιούνταν ανάλογα την οικονομική κατάσταση της οικογένειας. η πλουσιότερη νύφη φορούσε το “φούντι”, ένα φουστάνι με κεντημένα μανίκια από ακριβοπληρωμένες κεντήστρες, στο κεφάλι ένα φέσι με παράδες (νομίσματα) και στο στήθος κωνσταντινάτα ή χρυσά φλουριά.

Το ”φούντι” αποτελείται από το φουστάνι που υπάρχει και στα “κατηφένια”, τα μεσοφόρια, ένα πουκάμισο με κεντημένα μανίκια, το κοντοζίπουνο, την τραχιλιά που καλύπτει το στήθος που είναι από χρωματιστό πανί και μια χρωματιστή κοφτή ποδιά με στρογγυλεμένες γωνίες. στο κεφάλι φοριέται το ελληνικό φέσι και πάνω από αυτό η μπόλια από μεταξωτό ύφασμα και με χρωματιστά κεντήματα. στο τέλος της μπόλιας κρέμονται οι κορδάλοι (κοτσίδες) και τα πισκούλια.

1. Οι ανδρικές μεγαρίτικες φορεσιές

Στην καθημερινότητά τους, οι Μεγαρίτες δεν είχαν κάποια ιδιαίτερη ενδυμασία. Εξαίρεση ήταν η ημέρα του γάμου , όπου φορούσαν την παραδοσιακή μεγαρίτικη ανδρική φουστανέλα. Οι αντρικές φορεσιές που συναντώνται είναι τέσσερις.

Οι ανδρικές ενδυμασίες περιλαμβάνουν:

– ένα μακρύ πουκάμισο σε λευκό χρώμα

– ένα υφαντό και χοντρό παντελόνι με λεπτό βαμβακερό ύφασμα στο τελείωμα

– τις σκάλτσες ( μαύρες για τα άσπρα ρούχα της Κυριακής είτε καφέ ή μπλε για την φουστανέλα) ή τις περικνημίδες

– καμιζόλα (ένα είδος γιλέκου)

το ταμπάρο, δηλαδή ένα χοντρό υφαντό ημίπαλτο

– τη φέρμελη (το πανωφόρι της φουστανέλας)

Ανάλογα με τη φορεσιά, οι Μεγαρίτες φορούσαν στο κεφάλι τους:

το φέσι με την φουστανέλα,

τη σκούφια & τον κούκο με το παντελόνι και την πουκαμίσα.

Ελάτε στην παρέα της ”Γωνιά Χαλάρωσης” στο Facebook